261
میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی

روایت هم «خلق جدید» در آیه (أَفَعَيِينَا بِالْخَلْقِ ٱلْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِى لَبْسٍ مِّنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ)۱ را بر آفرینش عالم دیگر و آدمیانی دیگر تطبیق داده است.

دسته آخر روایت تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید، از گونه «تأویلی» است (پنج روایت و ۱۲/۳ در صد مجموع روایات تفسیری). تأویل (وَ إِنَّ مِن شِيعَتِهِ‏لاَءِبْرَاهِيمَ)۲ به بودن حضرت ابراهیم علیه السّلام در شمار شیعیان ائمّه، ارتباط دادن (يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا ٱصْبِرُوا وَصَابِرُوا)۳ به پیوند با امام و صبر پیشه کردن در برابر مخالفان، تأویل (يَوْمَ يَأْتِى بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لَا يَنفَعُ نَفْسًا إِيمَٰنُهَا لَمْ تَكُنْ ءَامَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِى إِيمَٰنِهَا خَيْرًا)۴ به روز ظهور قائم یا (ثُمَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ)۵ به کسانی که میان حکومت حق و حکومت جور تفاوتی نمی‏نهند و معنا کردن آیه (لِّيَغْفِرَ لَكَ ٱللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وَ مَا تَأَخَّرَ)۶ به تحمیلِ گناهان شیعه علی علیه السّلام بر عهده پیامبر در این دسته قرار می‏گیرند.

تحلیل منابع روایات تفسیری و میزان اثر پذیری از آثار پیشین

کتاب‏های یونس بن عبد الرحمان بغدادی

۵۹ روایت از روایات تفسیری عبیدی (۸۷/۳۶ در صد مجموع روایات) به یونس بن عبد الرحمن منتهی می‏شود۷ و چنان که پیش از این گفته‏ایم، نقش او در نقل آثار و

1.. ق: آیۀ ۱۵. ۲. ر. ک: ح‏ ۱۳۷.

2.. صافات: آیۀ ۸۳. ۴. ر. ک: ح‏ ۱۲۶.

3.. آل عمران:‏ آیۀ ۲۰۰. ۶. ر. ک: ح‏ ۲۹.

4.. انعام: آیۀ ۱۵۸. ۸. ر. ک: ح‏ ۶۰.

5.. انعام:‏ آیۀ ۱. ۱۰. ر. ک: ح‏ ۵۳.

6.. فتح:‏ آیۀ ۲. ۱۲. ر. ک: ح‏ ۱۳۳.

7.. ر. ک: ح ۱، ۱۷، ۱۹ - ۲۰، ۲۲، ۲۴، ۳۰ - ۳۱، ۳۳ - ۳۴، ۴۱ - ۴۲، ۴۶، ۴۹ - ۵۰، ۶۱ - ۶۲، ۷۳ - ۷۴، ۷۸ - ۷۹، ۸۲، ۹۰ - ۹۱، ۱۰۰ - ۱۰۱، ۱۰۳، ۱۰۵ - ۱۰۶، ۱۱۴، ۱۱۶، ۱۲۰، ۱۲۲، ۱۲۳، ۱۲۵، ۱۳۰، ۱۳۴، ۱۳۶، ۱۳۹، ۱۴۰، ۱۴۵، ۱۴۷، ۱۵۰، ۱۵۴ - ۱۵۵ (علی بن إبراهیم، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن یونس. نقل ۱۰۳ با طریق «عدّة من أصحابنا، عن سهل بن زیاد، عن محمّد بن عیسی بن عبید...»(( و ح۳۳ و ۱۲۰ و ۱۲۲ با سند «علیّ بن محمّد علان الکلینی، عن سهل بن زیاد، عن محمّد بن عیسی بن عبید...» هم آمده است)، ۱۰۲(محمّد بن أحمد العلوی، عن أحمد بن زیاد، عن علیّ بن ابراهیم، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن یونس/ منبع: الاختصاص (۱ روایت)، ۱۴۶(محمّد بن موسی بن المتوکّل، عن علیّ بن إبراهیم، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن یونس/ منبع: معانی الأخبار (۱ روایت)، ۱۱۷ (علیّ بن حسین بن موسی بن بابویه و محمّد بن حسن بن الولید، عن عبد اللّٰه بن جعفر الحمیری و سعد بن عبد اللّٰه، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن یونس...)، ۱۴۴ (محمّد بن حسن الطوسی بإسناده عن محمّد بن حسن بن الولید، عن محمّد بن الحسن الصفّار، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن سماعة بن مهران...)، ۱۱۵ (محمّد بن حسن طوسی بإسناده، عن محمّد بن عبد اللّٰه بن جعفر الحمیری، عن عبد اللّٰه بن جعفر الحمیری، عن محمّد بن عیسی بن عبید...)، ۱۶۰ (علیّ بن حسین بن موسی بن بابویه القمّی، عن سعد بن عبد اللّٰه، عن محمّد بن عیسی بن عبید...)، ۵۳ (محمّد بن مسعود العیّاشی، عن جعفر بن أحمد بن ایّوب السمرقندی، عن عمرکی بن علیّ بوفکی عن محمّد بن عیسی بن عبید..)، ۱۸، ۲۷ (محمّد بن مسعود العیّاشی، عن جعفر بن أحمد بن ایّوب السمرقندی، عن عمرکی بن علیّ البوفکی و حمدان بن سلیمان النیشابوری، عن محمّد بن عیسی بن عبید..)، ۱۵۲ (أبو القاسم عبد الرحمن بن محمّد الحسینی، عن محمّد بن مسعود العیّاشی، عن جعفر بن احمد بن أیوب السمرقندی، عن عمرکی بن علی البوفکی و حمدان بن سلیمان النیشابوری، عن محمّد بن عیسی بن عبید..)، ۱۵۷ (علیّ بن موسی بن إسحاق، عن محمّد بن مسعود العیّاشی، عن جعفر بن أحمد بن أیّوب السمرقندی، عن عمرکی بن علیّ البوفکی و حمدان بن سلیمان النیشابوری، عن محمّد بن عیسی بن عبید..)، ۴۳ (مظفّر بن جعفر العلوی، عن جعفر بن محمّد بن مسعود، عن محمّد بن مسعود العیّاشی، عن حمدویه بن نصیر الکشّی، عن محمّد بن عیسی بن عبید...)، ۱۳۵ (مظفّر بن جعفر العلوی، عن جعفر بن محمّد بن مسعود، عن محمّد بن مسعود، عن جبریل بن أحمد، عن محمّد بن عیسی بن عبید...)، ۱۶۰ (مظفّر بن جعفر العلوی، عن جعفر بن محمّد بن مسعود، و حیدر بن نعیم السمرقندی، عن محمّد بن مسعود، عن علیّ بن محمّد بن شجاع، عن محمّد بن عیسی بن عبید...).


میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
260

۲۶۹)،۱ تسلیم در برابر ائمّه برای «حسنه» (شورا: آیه ۲۳)، مودّت اهل بیت (تکویر: آیه ۸ و ۹)۲ و شمول غفران الهی بر هدایت یافتگان به ولایت ایشان (طه: آیه ۸۲) سخن می‏گوید.

بهری دیگر از این جری و تطبیق‏ها (نُه روایت) به مخالفان با ولایت اهل بیت و شیوه برخورد آنها با مقوله ولایت بویژه در روزگار پیامبر صلی الله علیه و آله مربوط می‏شود. معرّفی شک کننده در ولایت به عنوان مصداق «فاسق» در آیه ۱۰۲ اعراف،۳ کسانی که در برابر ائمّه ایستاده‏اند به عنوان مصداق‏های آیه ۱۱ سوره حج، ترک امام حسن علیه السّلام و بیعت با معاویه شرّ خواسته شده برای زمینیان که در آیه ۱۰ سوره جن از آن سخن رفته،۴ بازشناخت غاصبان خلافت به مثابه طاغوت و چرایی فرو نیامدن انتقام بر منکران ولایت و رسیدن زمانه آن به هنگام ظهور بر پایه آیه ۲۵ سوره فتح۵ از این جمله‏اند. تکذیب و انکار پیامبر صلی الله علیه و آله در موضوع ولایت (انعام: آیه ۳۳)، تنگی سینه پیامبر خدا در اثر آگاهی از نفاق نسبت به وصیّ خود (حجر: آیه ۹۷)،۶ سفارش خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله برای غم نخوردن بر واکنش قوم در برابر اعلان فضل اهل بیت (نحل: آیه ۱۲۷) و همچنین سفارش به پیامبر خدا برای مقابله با برخوردها در برابر اعلان فضل اهل بیت (زخرف: آیه ۸۹)۷ از جمله روایاتی هستند که آیات قرآنی را به مقابله‏ها و مخالفت‏ها با ولایت اهل بیت مرتبط می‏سازند.

سه روایت از روایات جری و تطبیق به مقوله «خداشناسی» مربوط می‏شود که هر سه، آیه (لَّا تُدْرِكُهُ ٱلْأَبْصَارُ) را بر عدم ادراک خداوند به وسیله اوهام تطبیق داده‏.۸ یک

1.. ر. ک: ح‏ ۱۹ - ۲۰. ۲. ر. ک: ح‏ ۱۲۹.

2.. ر. ک: ح‏ ۱۵۱. ۴. ر. ک: ح‏ ۹۶.

3.. ر. ک: ح‏ ۶۲. ۶. ر. ک: ح‏ ۱۰۱.

4.. ر. ک: ح‏ ۱۴۹. ۸. ر. ک: ح‏ ۳۶.

5.. ر. ک: ح‏ ۱۳۵. ۱۰. ر. ک: ح‏ ۵۴.

6.. ر. ک: ح‏ ۸۴. ۱۲. ر. ک: ح‏ ۸۸.

7.. ر. ک: ح‏ ۱۳۱. ۱۴. انعام: آیۀ ۱۰۳.

8.. ر. ک: ح‏ ۵۵ - ۵۷.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1320
صفحه از 291
پرینت  ارسال به