249
میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی

کتاب‏های حسن بن سعید اهوازی۱

چنین می‏نماید که یک روایت (۰۸/۲ در صد مجموع روایات) بر گرفته از این منبع است. گرچه سند این روایت با طرق کتاب‏های حسن بن سعید در فهرست‏ها شباهت ندارد، ولی با توجّه به شهرت کتاب‏های او و نقل‏های محمّد بن عیسی از او در سایر روایات، بهره‏گیری عبیدی از مکتوبات حسن بن سعید بعید نیست.

کتاب‏های حسن بن علی بن فضّال کوفی

یک روایت (۰۸/۲ در صد مجموع روایات) از روایات تفسیر عبیدی محتمل است که از این کتاب‏ها سرچشمه گرفته باشد.۲ طریق این روایت با طرق کتاب‏های ابن فضّال در فهرست‏ها همخوانی ندارد و تنها بر پایه تکرار نقل‏های عبیدی از ابن فضّال در اسانید روایات می‏توان احتمال داد که محمّد بن عیسی به کتاب‏های ابن فضّال و از جمله تفسیر او دسترس داشته است.

کتاب‏های محمّد بن ابی عمیر بغدادی

ظاهراً دو روایت (۱۶/۴ در صد کلّ روایات) بر گرفته از کتاب‏های ابن ابی عمیر است.۳ عبیدی از راویان آثار اوست۴ و با توجّه به شهرت کتاب ابن ابی عمیر و روایات پربسامد

1.. نجاشی در بارۀ مشارکت او با برادرش حسین در نگارش کتاب‏های سی‏گانه نوشته است: «الحسن بن سعید بن حمّاد بن مهران مولى علیّ بن الحسین علیه السّلام أبو محمّد الأهوازی، شارك أخاه الحسین فی الكتب الثلاثین المصنّفة، و إنّما كثر اشتهار الحسین أخیه بها. و كان الحسین بن یزید السورائی یقول: الحسن شریك أخیه الحسین فی جمیع رجاله إلّا فی زرعة بن محمّد الحضرمی و فضّالة بن أیوب فإنّ الحسین كان یروی عن أخیه عنهما. خاله جعفر بن یحیى بن سعد (/ سعید) الأحول من رجال أبی جعفر الثانی علیه السّلام، ذكره سعد بن عبد اللّٰه. و كتب ابنی سعید كتب حسنة معمول علیها، و هی ثلاثون كتاباً...» (رجال النجاشی: ش۱۳۷).

2.. ر. ک: ح‏ ۱۷ (ابن جحام، عن الحسین بن أحمد المالکی، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن ابن فضّال، عن عبد الصمد بن بشیر، عن عطیّة العوفی ...).

3.. ر. ک: ح‏۱۲ و ۳۴ (ابن جحام، عن الحسین بن أحمد المالکی، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن ابن أبی عمیر...).

4.. الفهرست، طوسی: ش۶۱۸ (أخبرنا بجمیع كتبه و روایاته... و أخبرنا بها ابن أبی جید، عن ابن الولید،(( عن الصفّار، عن یعقوب بن یزید و محمّد بن الحسین و أیوب بن نوح و إبراهیم بن هاشم و محمّد بن عیسى بن عبید، عن محمّد بن أبی عمیر).


میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
248

به نام انصاری است۱ و در الفهرست شیخ به عنوان راوی اصلی کتاب او معرّفی شده است: «له كتاب. أخبرنا أبو عبد اللّٰه محمّد بن محمّد بن النعمان و الحسین بن عبید اللّٰه، عن محمّد بن علیّ بن الحسین، عن أبیه و محمّد بن الحسن، عن سعد و الحمیری، عن محمّد بن عیسى، عن عبد اللّٰه بن إبراهیم الأنصاری‏».۲

کتاب نضر بن سوید۳

در یک روایت (۰۸/۲ در صد مجموع روایات) از کتاب او نقل شده است.۴ در فهرست‏ها عبیدی را یکی از راویان اصلی کتاب نضر بن سوید معرّفی کرده‏اند.۵

کتاب اسماعیل بن جابر جعفی کوفی

یک روایت (۰۸/۲ در صد مجموع روایات) از این کتاب گرفته شده است.۶ البتّه در کتاب‏های شیخ و نجاشی، محمّد بن عیسی بن عبید از ره‏گذر صفوان بن یحیی، نگاشته مذکور را نقل کرده۷ و در نقل ما واسطه میان عبیدی و اسماعیل، راوی‏ای مهمل به نام یونس بن منصور است.

1.. این ارتباط شاگردی، چنان وثیق است که نصر بن صباح انصاری را به واسطۀ روایت عبیدی از همنامش باز می‏شناساند «قال أبو عمرو: قال نصر بن الصباح: أبو محمّد الأنصاری الذی یروی عنه محمّد بن عیسى العبیدی و عبد اللّٰه بن إبراهیم مجهول لا یعرف» رجال الکشّی: ش۱۱۴۰).

2.. الفهرست، طوسی: ش۹۳۵.

3.. او کوفی است و به بغداد نقل مکان کرده است (ر. ک: رجال النجاشی: ش۱۱۴۷).

4.. ح‏ ۲۷ (ابن جحام، عن أحمد بن محمّد النوفلی، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن النضر بن سوید).

5.. ر. ک: رجال النجاشی: ش۱۱۴۷ (له كتاب نوادر رواها عنه جماعة. أخبرنا أبو عبد اللّٰه بن شاذان، قال: حدّثنا علیّ بن حاتم، قال: حدّثنا [ابن‏] الحمیری، عن أبیه، عن محمّد بن عیسى بن عبید، عن أبیه، عن نضر بن سوید بكتابه‏)، الفهرست، طوسی: ش۷۷۲(له كتاب. أخبرنا جماعة، عن محمّد بن علیّ بن الحسین، عن محمّد بن الحسن بن الولید، عن محمّد بن الحسن الصفّار، عن محمّد بن عیسى، عن النضر).

6.. ح‏ ۱ (ابن جحام، عن الحسین بن أحمد المالکی، عن محمّد بن عیسی بن عبید، عن یونس بن منصور، عن جابر بن إسماعیل...).

7.. ر. ک: رجال النجاشی: ش۷۱ (له كتاب ذكره محمّد بن الحسن بن الولید فی فهرسته، أخبرنا أبو الحسین علیّ بن أحمد، قال: حدّثنا محمّد بن الحسن، قال: حدّثنا محمّد بن الحسن، عن محمّد بن عیسى، عن صفوان بن یحیى، عنه)، الفهرست، طوسی: ش۴۹ (ابن أبی جید، عن ابن الولید، عن الصفّار، عن محمّد بن عیسى بن عبید، عن صفوان عن إسماعیل بن جابر).

  • نام منبع :
    میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1029
صفحه از 291
پرینت  ارسال به