موسى. وَیلَهُم! وَ اللّٰهِ إِنّی أَنا الَّذی أَنزَلَ اللَّهُ فِیَّ: (وَ تَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ)، فَإِنّا كُنّا عِندَ رَسولِ اللّٰهِ فَخَبَّرَنا بِالوَحیِ فَأَعیهِ وَ یَفُوتُهُمُ، فَإِذا خَرَجنا قالُوا: ماذا قالَ آنِفاً؟!^۱

گونه‏شناسی و تخریج: روایت از نوع «آیه شناخت» است. نقل مرسل این روایت در تفسیر عیّاشی آمده است.^۲

سوره جن

ترک امام حسن علیه السّلام و بیعت با معاویه، شرّ خواسته شده برای زمینیان (جن: آیه ۱۰)

۱۴۹.طریق ۳۲، عَن زِیادٍ، عَنِ الحَسَنِ بن عَلِیِّ بن فضّال، عَنِ ابنِ بُكَیرٍ، عَنِ الحُسَینِ بن زِیادٍ، قالَ: سَمِعتُ أَبا عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام‏ یَقولُ فی قَولِهِ:‏ (وَ أَنَّا لَا نَدْرِى أَشَرٌّ أُرِيدَ بِمَن فِى ٱلْأَرْضِ أَمْ أَرَادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَدًا)، فَقالَ: لا، بَل وَ اللّٰهِ شَرٌّ أُریدَ بِهِم حینَ بایَعُوا مُعاوِیَةَ وَ تَرَكُوا الحَسَنَ بنَ عَلِیٍّ.‏^۳

گونه‏شناسی و تخریج: آیه در باره ممنوعیت جنّیان از استراق سمع و قطع خبرهای آسمانی از آنهاست، به گونه‏ای که برای زمینیان، هدایت خواسته شده است یا شر. امام علیه السّلام این آیه را بر ماجرای میان معاویه و امام حسن علیه السّلام تطبیق داده و شرّ خواسته شده برای زمینیان را بیعت با معاویه و ترک امام حسن علیه السّلام دانسته است. روایت از نوع «جری و تطبیق» است.

سوره انسان

پذیرش یا عدم پذیرش هدایت، نشانه شکر یا کفر (انسان: آیه ۳)

۱۵۰.طریق ۳، عن یونُسَ، عَن عَبدِ اللّٰهِ بن بُكَیرٍ، عَن زُرارَةَ، عَن حُمرانَ بن أَعیَنَ، قالَ: سَأَلتُ أَبا عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام عَن قَولِهِ عز و جل (إِنَّا هَدَيْنَاهُ ٱلسَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا)، قالَ: امّا آخِذٌ فَهُوَ شاكِرٌ، وَ امّا تارِكٌ فَهُوَ كافِرٌ.^۴

فی قَولِ اللّٰهِ عز و جل (فَخَانَتَاهُمَا) ما یَعنِی بِذٰلِكَ إِلّا الفاحِشَةَ... .^۱

گونه‏شناسی و تخریج: در عبارتی که در پی آیه آمده (ما یَعنی بِذٰلِكَ إِلّا الفاحِشَةَ)، دو احتمال وجود دارد: نخست آن که استفهام انکاری باشد و مراد از «فاحشه» نیز زنا باشد، بدین سان اراده زنا از خیانت در آیه نفی می‏شود یا «ما» نافیه باشد و مراد از «فاحشه»، شرک و کفر باشد.^۲ در هر صورت، روایت در پیِ بیان مراد آیه و از نوع «تفسیری - تبیینی» است. بخش‏هایی از این روایت در الکافی ذکر شده است.^۳

سوره حاقّه

نزول آیه در باره امام علی علیه السّلام (حاقّه: آیه ۱۲)

۱۴۸.طریق۶، عَن أبی مُحَمَّدٍ الأَنصارِیِّ، عَن صَبّاحٍ المُزَنِیِّ، عَنِ الحَرثِ بن حَصِیرَةَ المُزَنِیِّ، عَنِ الأَصبَغِ بن نُباتَةَ، قالَ: قالَ: لَمّا قَدِمَ عَلِیٌّ الكُوفَةَ صَلّى بِهِم أَربَعینَ صَباحاً فَقَرَأ بِهِم‏ «سَبِّحِ اسمَ رَبِّكَ الأَعلَى»،‏ فَقالَ المُنافِقُونَ: وَ اللّٰهِ ما یُحسِنُ أَن یَقرَأ ابنُ أبی طالِبٍ القُرآنَ، وَ لَو أَحسَنَ أَن یَقرَأَ لَقَرَأَ بِنا غَیرَ هٰذِهِ السّورَةِ! قالَ: فَبَلَغَهُ ذٰلِكَ فَقالَ:

۰.وَیلَهُم! إِنّی لَأَعرِفُ ناسِخَهُ وَ مَنسُوخَهُ، وَ مُحكَمَهُ وَ مُتَشابِهَهُ، وَ فَصلَهُ مِن وَصلِهِ، وَ حُروفَهُ مِن مَعانِیهِ. وَ اللّٰهِ ما حَرفٌ نَزَلَ عَلى مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله إِلّا وَ أَنا أَعرِفُ فیمَن أُنزِلَ وَ فی أَیِّ یَومٍ نَزَلَ وَ فی أَیِّ مَوضِعٍ نَزَلَ. وَیلَهُم! أ ما یَقرَؤونَ:‏ (إِنَّ هَٰذَا لَفِى ٱلصُّحُفِ ٱلْأُولَىٰ * صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَ مُوسَىٰ)^۴؟ وَ اللّٰهِ عِندِی‏، وَرِثتُها مِن رَسولِ اللّٰهِ، وَ وَرِثَها رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله مِن إِبراهیمَ‏ وَ