رَسولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله وَقَّتَ أَوقاتِها، فَأَجازَ اللَّهُ ذٰلِكَ لَهُ‏.^۱

گونه‏شناسی و تخریج: بنا بر تحلیل روایت، آنچه پیامبر صلی الله علیه و آله می‏آورد، تنها قرآن نیست و «ما آتاکم الرسول» لفظی عام است که هم وحی قرآنی را در بر می‏گیرد و هم سنّت پیامبر خدا را. در حقیقت، خداوند با این آیه پذیرش طاعت و نهی صادر شده از رسول را روا دانسته و بیان دین و تشریع برخی احکام دینی را به او واگذار کرده است. روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است. در دیگر کتاب‏ها، مشابه این حدیث یافت می‏شود.^۲

۱۴۳.طریق ۶، عَن النَّضرِ بن سُوَیدٍ، عَن عَبدِ اللّٰهِ بن سُلَیمانَ، عَمَّن رَواهُ، عَن عَبدِ اللّٰهِ سُلَیمانَ، عَن أبی جَعفَرٍ علیه السّلام، قالَ: إِنَّ اللّٰهَ أَدَّبَ محمّداً صلی الله علیه و آله تَأدیباً، فَفَوَّضَ إِلَیهِ الأَمرَ وَ قالَ‏: (مَا ءَاتَاكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا)، وَ كانَ مِمّا أَمَرَهُ اللَّهُ فی كِتابِهِ فَرائِضَ الصُّلبِ، وَ فَرَضَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله لِلجَدِّ فَأَجازَ اللَّهُ ذٰلِكَ لَهُ‏.^۳

گونه‏شناسی و تخریج: روایت مانند قبلی، «تفسیری - تبیینی» است.

سوره ممتحنه

پرداخت معادل مهر زنانی که به کفّار پیوسته‏اند، به همسران آنان (ممتحنه: آیه ۱۱)

۱۴۴.طریق ۸، عَن یونُسَ، عَنِ ابنِ أُذَینَةَ وَ ابنِ سِنانٍ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ: سَأَلتُهُ عَن رَجُلٍ لَحِقَتِ امرَأَتُهُ بِالكُفّارِ وَ قَد قالَ اللَّهُ تَعالَى فی كِتابِهِ: (وَ إِن فَاتَكُمْ شَىْ‏ءٌ مِّنْ أَزْوَاجِكُمْ إِلَى ٱلْكُفَّارِ فَعَاقَبْتُمْ فَٔاتُوا ٱلَّذِينَ ذَهَبَتْ أَزْوَاجُهُم مِّثْلَ مَا أَنفَقُوا) ما مَعنَى العُقُوبَةِ هاهُنا؟ قالَ: أَن یُعَقِّبَ الَّذی ذَهَبَتِ امرَأَتُهُ عَلى امرَأَةٍ غَیرِها؛ یَعنی یَتَزَوَّجُها بِعَقِبٍ، فَإِذا هُوَ تَزَوَّجَ امرَأَةً أُخرى غَیرَها فَإِنَّ عَلى الإِمامِ أَن یُعطِیَهُ مَهرَها مَهرَ امرَأَتِهِ الذّاهِبَةِ.

۰.قُلتُ: فَكَیفَ صارَ المُؤمِنُونَ یَرُدّونَ عَلى زَوجِها بِغَیرِ فِعلٍ مِنهُم فی ذَهابِها وَ عَلى المُؤمِنینَ أَن یَرُدّوا عَلى زَوجِها ما أَنفَقَ عَلَیها مِمّا یُصیبُ المُؤمِنینَ؟ قالَ یَرُدُّ الإِمامُ عَلَیهِ

اکنون باید دانست که حقیقت نهفته در پسِ اسم اعظمی که انبیاء و اوصیا در اختیار دارند، چیست. در روایات، اسم اعظم را کتابی در بردارنده دانش‏های انبیا خوانده که قرآن و دیگر کتاب‏های آسمانی تجلّی آن اند و پیش از این آمد که قرآنِ نازل شده، جلوه‏ای از جلوه‏های حقیقت والای خویش، یعنی اُمّ الکتاب یا لوح محفوظ است. از دیگر سو، در این روایات از آصف بن برخیا سخن به میان آمده؛ همو که آیه (قَالَ ٱلَّذِى عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ ٱلْكِتَابِ أَنَا ءَاتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ) بدو اشاره دارد. علم به پاره‏ای از کتاب (لوح محفوظ) ویژگی اوست.^۱ افزون بر این در روایات از علم آصف به حرفی از حروف اسم اعظم اشاره شده است. بر این پایه، باور به این‏همانی اسم اعظم و اُمّ الکتاب، چندان بیراه نیست. به دیگر سخن می‏توان گفت که اسم اکبر یا اعظم، تجلّی تمام حقیقت اُمّ الکتاب، و لوح محفوظ است. به باور برخی دانشیان نیز استحفاظ اسم اکبر از سوی انبیا و اوصیا، کنایه از رخ بستن لوح محفوظ و محتوای آن در قلوب آنهاست.^۲ بخشی از این روایت البتّه با وجود تغییراتی در بصائر الدرجات آمده است.^۳

سوره حشر

تفویض برخی تشریعات به پیامبر صلی الله علیه و آله (حشر: آیه ۷)

۱۴۲.طریق ۶، عَن أبی عَبدِ اللّٰهِ المُؤمِنِ، عَن إِسحاقَ بن عَمّارٍ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ: إِنَّ اللّٰهَ أَدَّبَ نَبِیَّهُ حَتّى إِذا أَقامَهُ عَلى ما أَرادَ قالَ لَهُ‏: (وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ ٱلْجَاهِلِينَ)‏، فَلَمّا فَعَلَ ذٰلِكَ لَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله زَكّاهُ اللَّهُ فَقالَ‏: (وَ إِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ)‏، فَلَمّا زَكّاهُ فَوَّضَ إِلَیهِ دِینَهُ فَقالَ:‏ (مَا ءَاتَاكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا)، فَحَرَّمَ اللَّهُ الخَمرَ وَ حَرَّمَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله كُلَّ مُسكِرٍ فَأَجازَ اللَّهُ ذٰلِكَ كُلَّهُ، وَ إِنَّ اللّٰهَ أَنزَلَ الصَّلاةَ وَ إِنَّ