عَن عَبدِ الحَمِیدِ بن أبی الدَّیلَمِ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام قالَ: أَوصى مُوسى علیه السّلام إِلى یُوشَعَ بن نونٍ، وَ أَوصى یوشَعُ بن نونٍ إِلى وَلَدِ هارونَ وَ لَم یوصِ إِلى وَلَدِهِ وَ لا إِلى وَلَدِ مُوسَى؛ إِنَّ اللّٰهَ تَعالَى لَهُ الخِیَرَةُ یَختارُ مَن یَشاءُ مِمَّن یَشاءُ. وَ بَشَّرَ موسَى وَ یوشَعُ بِالمَسیحِ علیه السّلام، فَلَمّا أَن بَعَثَ اللَّهُ عز و جل المَسِیحَ علیه السّلام قالَ المَسِیحُ لَهُم: إِنَّهُ سَوفَ یَأتی مِن بَعدی نَبِیٌّ اسمُهُ أَحمَدُ مِن وُلدِ إِسماعِیلَ علیه السّلام، یَجی‏ءُ بِتَصدیقی وَ تَصدیقِكُم وَ عُذری وَ عُذرِكُم. وَ جَرَت مِن بَعدِهِ فی الحَوارِیینَ فی المُستَحفَظِینَ، وَ إِنَّما سَمّاهُمُ اللَّهُ تَعالَى المُستَحفَظِینَ لِأَنَّهُمُ استُحفِظُوا الِاسمَ الأَكبَرَ، وَ هُوَ الكِتابُ الَّذی یُعلَمُ بِهِ عِلمُ كُلِّ شَی‏ءٍ الَّذی كانَ مَعَ الأَنبِیاءِ علیهم السّلام، یَقُولُ اللَّهُ تَعالى:‏ (لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ ٱلْكِتَابَ وَ ٱلْمِيزَانَ)^۱؛ الكِتابُ: الِاسمُ الأَكبَرُ وَ إِنَّما عُرِفَ مِمّا یُدعَى الكِتابَ: التَّوراةُ وَ الإِنجیلُ وَ الفُرقانُ، فِیها كِتابُ نُوحٍ وَ فیها كِتابُ صالِحٍ وَ شُعَیبٍ وَ إِبراهِیمَ علیهم السّلام، فَأَخبَرَ اللَّهُ عز و جل: (إِنَّ هَٰذَا لَفِى ٱلصُّحُفِ ٱلْأُولَىٰ * صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَ مُوسَىٰ)... .^۲

گونه‏شناسی و تخریج: این روایت در پیِ تبیین مراد از «کتاب» در آیه و از نوع «تفسیری - تبیینی» است. باید یادآور شد که اسم اعظم یا اکبر، از سنخ الفاظ ظاهری یا مفهوم ذهنی نیست؛ زیرا اسم از جهت وجود لفظی خود، مجموعه‏ای از صداهای شنیدنی و از کیفیات عرضی و به لحاظ معنا و مفهوم، وجود و صورتی ذهنی است که هیچ یک، فی نفسه در هیچ چیز اثری ندارد. محال است صوت پدیدار در حنجره یا تصویر نقش‏بسته در ذهن، بتواند وجود هر چیز را مقهور خود سازد و راه تصرّف دلخواه خود را در آنها فراهم آورد. حال آن که بی شک اسمای الهی، بویژه اسم اعظم، بر هستی اثر می‏گذارند. از این رو می‏توان گفت در واقع، اسم اعظم، حقیقت خارجیِ این الفاظ ظاهری است که مفهوم لفظ به گونه‏ای بر آن منطبق می‏شود. این حقیقت، اسم حقیقی است و لفظ، دالّ اسمِ اسم است. از این رو روایاتی که بیان می‏کنند اسم اعظم از حروفی تشکیل شده، بیاناتی رمزگونه و مثال‏هایی برای تفهیم حقایق اند.^۳

لمم، گناهانی که گاه فرد انجام می‏دهد و از آن استغفار می‏کند (نجم: آیه ۳۲)

۱۳۹.طریق ۳، عَن إِسحاقَ بن عَمّارٍ، عَن أبی عَبدِ اللّٰهِ علیه السّلام^۱؛‏ فی قَولِ اللّٰهِ عز و جل (ٱلَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ ٱلاْءِثْمِ وَٱلْفَوَاحِشَ إِلَّا ٱللَّمَمَ)‏، قالَ: الفَواحِشُ الزِّنَا، وَ السَّرِقَةُ، وَ اللَّمَمُ: الرَّجُلُ یُلِمُّ بِالذَّنبِ فَیَستَغفِرُ اللّٰهَ مِنهُ. قُلتُ بَینَ الضَّلالِ وَ الكُفرِ مَنزِلَةٌ؟ فَقالَ: ما أَكثَرَ عُرَى الإِیمانِ‏.^۲

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، برخی از مصداق‏های فاحشه را بیان کرده و همچنین استثنای در آیه را استثنای متّصل گرفته است - یعنی «لمم» را از جنس کبائر می‏داند؛ ولی گناهان کبیره‏ای که آدمی یک‏بار انجام می‏دهد و از آن توبه می‏کند و دیگر آن را انجام نمی‏دهد. پس روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است. مضمون مشابه این روایت در مصدرهای دیگر نیز یافت می‏شود.^۳

۱۴۰.طریق ۳، عَن إِسحاقَ بن عَمّارٍ، قالَ: قالَ أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام: ما مِن مُؤمِنٍ إِلّا وَ لَهُ ذَنبٌ یَهجُرُهُ زَماناً ثُمَّ یُلِمُّ بِهِ، وَ ذٰلِكَ قَولُ اللّٰهِ عز و جل‏: (إِلَّا ٱللَّمَمَ).

۰.وَ سَأَلتُهُ عَن قَولِ اللّٰهِ عز و جل (ٱلَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ ٱلاْءِثْمِ وَٱلْفَوَاحِشَ إِلَّا ٱللَّمَمَ)، قالَ: الفَواحِشُ: الزِّنَا وَ السَّرِقَةُ، وَ اللَّمَمُ: الرَّجُلُ یُلِمُّ بِالذَّنبِ فَیَستَغفِرُ اللّٰهَ مِنهُ.^۴

گونه‏شناسی و تخریج: مانند روایت پیشین، «تفسیری - تبیینی» است و مشابه‏های آن در روایت بالا ذکر شد.

سوره حدید

کتاب اسم اعظم الهی (حدید: آیه ۲۵)

۱۴۱.طریق ۲۸^۵، عَن مُحَمَّدِ بن سِنانٍ، عَن إِسماعِیلَ بن جابِرٍ وَ عَبدِ الكَرِیمِ بن عَمرٍو،