ٱلْتَقَى ٱلْجَمْعَانِ)^۱ است که خدا طرفین حکم خویش را بدون این که میان اجزا و خصوصیات آن تمایزی باشد، به منظور تقدیم، تأخیر، اراده و قضا گرد می‏آورد؛^۲ البتّه گفتنی است که روز گرد آمدن دو جمع نوعاً بر جنگ بدر تطبیق می‏شود و جنگ بدر هم بنا بر مشهور در هفدهم ماه رمضان روی داده است. علّامه مجلسی در پاسخ این اشکال‏ها، قول به رویداد آن در نوزدهم را هم نقل می‏کند و می‏گوید آنچه امام گفته است، محتملاً بطن آیه است.^۳ دومین مرحله تقسیم ارزاق با آیه (إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِى لَيْلَةٍ مُّبَٰرَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ * فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ) پیوند خورده است. امام علیه السّلام این شب را شب بیست و یکم ماه رمضان می‏داند که در آن، طرفین در هم تنیده و مجمل حکم در شب پیشین به مرحله تفصیل و جداسازی می‏رسد و به صورت مشروط و به گونه‏ای که در آن احتمال بدا وجود داشته باشد، بدان حکم می‏شود. مشاهده می‏شود که در این آیه، هم مراد از «شب مبارک» مشخّص شده و هم «جداسازی هر امر محکم» تا حدودی تبیین شده است. روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است. نهایتاً در شب بیست و سوم، همان شبی که بهتر از هزار ماه است، حکم به صورت قطعی در می‏آید. این روایت در إقبال الأعمال نیز نقل شده است.^۴

سوره فتح

بخشش گناهان شیعه علی علیه السّلام بر پیامبر(فتح: آیه ۲)

۱۳۳.طریق ۱۴، عَن عَلِیِّ بن مِهرانَ، عَن عَلِیِّ بن عَبدِ الغَفّارِ، عَن صالِحِ بن حَمزَةَ وَ

كِتابٌ وَ لَم یُبعَث إِلَیهِم نَبِیٌّ، وَ لا یَعرِفُونَ فَضلَ نُبُوّاتِ الأَنبِیاءِ علیه السّلام وَ لا شَرَفَهُم، وَ لا یُؤمِنونَ بی إِن أَنا أَخبَرتُهُم بِفَضلِ أَهلِ بَیتِی! فَقالَ اللَّهُ جَلَّ ذِكرُهُ: وَ لا تَحزَن عَلَیهِم‏ (وَ قُلْ سَلَامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ)،‏ فَذَكَرَ مِن فَضلِ وَصِیِّهِ ذِكراً فَوَقَعَ النِّفاقُ فی قُلُوبِهِم، فَعَلِمَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله ذٰلِكَ وَ ما یَقولونَ... .^۱

گونه‏شناسی و تخریج: مورد نزول آیه، شیوه برخورد و مقابله با مشرکان و مخالفان دعوت است که در روایت بر مصداقی دیگر - یعنی مخالفان و منکران فضیلت اهل بیت -، تطبیق یافته و از نوع «جری و تطبیق» است.

سوره دخان

شب بیست و یکم رمضان، شب تفصیل امورِ در هم تنیده (دخان: آیه ۳ - ۴)

۱۳۲.طریق ۱۸، عَن أبی عَبدِ اللّٰهِ المُؤمِنِ، عَن إِسحاقَ بن عَمّارٍ، قالَ: سَمِعتُهُ یَقولُ وَ ناسٌ یَسأَلونَهُ یَقُولُونَ: الأَرزاقُ تُقَسَّمُ لَیلَةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ، قالَ: فَقالَ: لا وَ اللّٰهِ، ما ذاكَ إِلّا فی لَیلَةِ تِسعَ عَشرَةَ مِن شَهرِ رَمَضانَ وَ إِحدَى وَ عِشرینَ وَ ثَلاثٍ وَ عِشرینَ، فَإِنَّ فی لَیلَةِ تِسعَ عَشرَةَ یَلتَقِی الجَمعانِ، وَ فی لَیلَةِ إِحدى وَ عِشرینَ یُفرَقُ كُلُّ أَمرٍ حَكِیمٍ، وَ فی لَیلَةِ ثَلاثٍ وَ عِشرینَ یُمضَى ما أَرادَ اللَّهُ عز و جل مِن ذٰلِكَ؛ وَ هِیَ لَیلَةُ القَدرِ الَّتِی قالَ اللَّهُ عز و جل: (خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ).

۰.قالَ: قُلتُ: ما مَعنَى قَولِهِ: «یَلتَقِی الجَمعانِ»؟قالَ: یَجمَعُ اللَّهُ فیها ما أَرادَ مِن تَقدیمِهِ‏ وَ تَأخیرِهِ وَ إِرادَتِهِ وَ قَضائِهِ. قالَ: قُلتُ: فَما مَعنَى: «یُمضیهِ فی ثَلاثٍ وَ عِشرینَ»؟ قالَ: إِنَّهُ یَفرُقُهُ فی لَیلَةِ إِحدَى‏ وَ عِشرینَ وَ یَكونُ لَهُ فیهِ البَداءُ، فَإِذا كانَت لَیلَةُ ثَلاثٍ وَ عِشرینَ أَمضاهُ، فَیَكونُ مِنَ المَحتُومِ الَّذی لا یَبدُو لَهُ فیهِ تَبارَكَ وَ تَعالى.^۲

گونه‏شناسی و تخریج: امام علیه السّلام در این حدیث، مراحل تقسیم رزق‏ها را به تصویر می‏کشد. نخستین مرحله در «یوم التقی الجمعان» (وَمَا أَنزَلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا يَوْمَ ٱلْفُرْقَانِ يَوْمَ