حَتَّى تَقُولَ قَولاً عَدلاً.^۱

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، قول سدید و استوار را که سخنی مطابق واقع، دور از لغو و مانع در برابر امواج باطل است،^۲ به سخن عادلانه بر گردانده که می‏تواند به مفاهیم گفته شده باز گردد. چنان که صلاح اعمال را هم به قبولی آنان تفسیر کرده که تفسیر به لازم معناست. پس این روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است.

سوره فاطر

دعا رحمت گشوده و بی مانع خدا (فاطر: آیه ۲)

۱۲۴.طریق۷، عَن زِیادٍ العَبدِیِّ،^۳ عَن حمّاد بن عُثمانَ،^۴ رَفَعَهُ إِلى أبی عَبدِ اللّٰهِ علیه السّلام؛ فی قَولِ اللّٰهِ تَبارَكَ وَ تَعالَى:‏ (مَا يَفْتَحِ ٱللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِكَ لَهَا)، قالَ: الدُّعاءُ.^۵

گونه‏شناسی و تخریج: حدیث، یکی از مصداق‏های رحمت عام و گسترده خدا را بیان کرده و از نوع «تفسیری - تبیینی» است.

یکی بودن قول و فعل عالِم (فاطر: آیه ۲۸)

۱۲۵.طریق ۳، عَن یونُسَ، عَن حمّادِ بنِ عُثمانَ، عَنِ الحارِثِ بن المُغِیرَةِ النَّصرِیِّ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام‏؛ فی قَولِ اللّٰهِ عز و جل (إِنَّمَا يَخْشَى ٱللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ ٱلْعُلَمَٰؤُا)، قالَ: یَعنی بِالعُلَماءِ مَن صَدَّقَ فِعلُهُ قَولَهُ، وَ مَن لَم یُصَدِّق فِعلُهُ قَولَهُ فَلَیسَ بِعالِمٍ.^۶

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، ویژگی عالمانی را که در آیه یاد شده‏اند، بیان می‏کند و از نوع «تفسیری - تبیینی» است.

۱۲۲. طریق ۳ و ۲۷، عَن یونُسَ، عَنِ ابنِ مُسكانَ، عَن أبی بَصِیرٍ، قالَ: سَأَلتُ أَبا عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام... قالَ: فَلَو سَكَتَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله فَلَم یُبَیِّن مَن أَهلُ بَیتِهِ لادَّعاها آلُ فُلانٍ وَ آلُ فُلانٍ، وَ لٰكِنَّ اللّٰهَ عز و جل أَنزَلَهُ فی كِتابِهِ تَصدیقاً لِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله: (إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجْسَ أَهْلَ ٱلْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا)، فَكانَ عَلِیٌّ وَ الحَسَنُ وَ الحسینُ وَ فاطِمَةُ علیهم السّلام فَأَدخَلَهُم رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله تَحتَ الكِساءِ فی بَیتِ أُمِّ سَلَمَةَ، ثُمَّ قالَ: اللَّهُمَّ إِنَّ لِكُلِّ نَبِیٍّ أَهلاً وَ ثَقَلاً، وَ هٰؤُلاءِ أَهلُ بَیتی وَ ثَقَلی. فَقالَت أُمُّ سَلَمَةَ: أ لَستُ مِن أَهلِكَ؟ فَقالَ: إِنَّكِ إِلى خَیرٍ، وَ لٰكِن هٰؤُلاءِ أَهلی وَ ثَقَلی.

۰.فَلَمّا قُبِضَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله كانَ عَلِیٌّ علیه السّلام أَولَى النّاسِ بِالنّاسِ؛ لِكَثرَةِ ما بَلَّغَ فیهِ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله وَ إِقامَتِهِ لِلنّاسِ وَ أَخذِهِ بِیَدِهِ. فَلَمّا مَضى عَلِیٌّ لَم یَكُن یَستَطیعُ عَلِیٌّ علیه السّلام وَ لَم یَكُن لِیَفعَلَ أَن یُدخِلَ مُحَمَّدَ بنَ عَلِیٍّ وَ لا العبّاس بنَ عَلِیٍّ وَ لا واحِداً مِن وُلدِهِ؛ إِذاً لَقالَ الحَسَنُ وَ الحسین علیهما السّلام: إِنَّ اللّٰهَ تَبارَكَ وَ تَعالى أَنزَلَ فینا كَما أَنزَلَ فیكَ، فَأَمَرَ بِطاعَتِنا كَما أَمَرَ بِطاعَتِكَ، وَ بَلَّغَ فینا رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله كَما بَلَّغَ فیكَ، وَ أَذهَبَ عَنّا الرِّجسَ كَما أَذهَبَهُ عَنكَ ... .^۱

گونه‏شناسی و تخریج: این روایت چنان که گذشت، چندین محور دارد که از جمله آنها تبیین صریح مصداق «اهل بیت» و جانشینان پیامبر صلی الله علیه و آله توسط او در موارد متعدّد مانند: زمان پس از نزول آیه تطهیر و تعیین آل کسا به عنوان مصداق آن است. بر این اساس می‏توان روایت را نسبت به آیه تطهیر از نوع «تفسیری - تبیینی» دانست. عیّاشی^۲ و فرات کوفی^۳ این روایت را با تغییراتی در تفاسیر خود گزارش کرده‏اند.

سخن عادلانه، مصداق قول سدید و مایه قبول اعمال (احزاب: آیه ۷۰ - ۷۱)

۱۲۳.طریق۳، عَن یونُسَ،‏ قالَ: قالَ أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام لِعَبّادِ بن كَثیرٍ البَصرِیِّ الصّوفِیِّ: وَیحَكَ یا عَبّادُ! غَرَّكَ أَن عَفَّ بَطنُكَ وَ فَرجُكَ! إِنَّ اللّٰهَ عز و جل یَقُولُ فی كِتابِهِ‏ (يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا ٱتَّقُوا ٱللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدِيدًا * يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَٰلَكُمْ)، اعلَم أَنَّهُ لا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنكَ شَیئاً