را اداره كنند و هم اقساط دَین خویش را بپردازند. حدیث در راستای احتمال دوم است، بدین معنا که مولا مبلغ مال المکاتبه را بیش از آنچه در ذهن و نیّت دارد، ننویسد و بعد تخفیف دهد و ببخشد، بلکه هر آنچه در ذهن و ضمیر دارد، مبنا قرار دهد و اگر میخواهد بخشش و تخفیفی داشته باشد، از آن باشد. این روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است. روایاتی بدین مضمون در منابع دیگر وجود دارند.۱
لزوم اذن گرفتن بالغان برای ورود و چگونگی آگاهی از مأذون بودن (نور: آیه ۵۸ - ۵۹)
۱۰۹.طریق ۱۸ و ۲۴، عَن یُوسُفَ بن عَقِیلٍ، عَن مُحَمَّدِ بن قَیسٍ، عَن أبی جَعفَرٍ علیه السّلام، قالَ۲: (لِيَسْتَٔذِنكُمُ ٱلَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَٰنُكُمْ وَ ٱلَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا ٱلْحُلُمَ مِنكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِّن قَبْلِ صَلَوٰةِ ٱلْفَجْرِ وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُم مِّنَ ٱلظَّهِيرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلَوٰةِ ٱلْعِشَاءِ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ)، وَ مَن بَلَغَ الحُلُمَ مِنكُم فَلا یَلِجُ عَلى أُمِّهِ وَ لا عَلى أُختِهِ وَ لا عَلى ابنَتِهِ وَ لا عَلى مَن سِوى ذٰلِكَ إِلّا بِإِذنٍ، وَ لا یَأذَن لِأَحَدٍ حَتّى یُسَلِّمَ؛ فَإِنَّ السَّلامَ طاعَةُ الرَّحمٰنِ.۳
گونهشناسی و تخریج: هر چند در حدیث، آیه ۵۸ سوره نور آمده است، ولی مضمون حدیث با آیه ۵۹ این سوره (وَإِذَا بَلَغَ ٱلْأَطْفَالُ مِنكُمُ ٱلْحُلُمَ فَلْيَسْتَٔذِنُوا كَمَا ٱسْتَٔذَنَ ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمْ آٰيَاتِهِ وَ ٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ) سازگارتر است و بیان میکند آن که به بلوغ رسیده، برای ورود به خانه یا اتاق مادر، خواهر و دختر خود و دیگران حتماً باید اذن بگیرد. این نشان میدهد که اسم موصول «الذین» مختص به مردان نیست و زنان را هم فرا میگیرد. افزون بر این، روایت چگونگی آگاهی از اذن صاحبخانه را از رهگذر شنیدن سلام او میداند. با این توضیح، روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است. طریق دیگر این روایت در همان الکافی آمده است.۴
1.. ر. ک: الکافی: ج۶ ص۱۸۷، تهذیب الأحکام: ج۸ ص۲۶۱.
2.. این سند شامل دو سند «محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد، عن محمّد بن عیسی...» و «عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن أبی عبد اللّٰه، عن محمّد بن عیسی...» است.
3.. الكافی: ج۵ ص۵۳۰.
4.. همان: ج۵ ص۵۲۹ (عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن أبی عبد اللَّه، عن أبیه و محمّد بن یحیى، عن أحمد بن محمّد بن عیسى، عن الحسین بن سعید جمیعا، عن النّضر بن سوید، عن القاسم بن سلیمان،(( عن جرّاح المدائنیّ، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام، قال...). نقل مفصّلتر این روایت با عبارات «لِیَستَأذِنِ الَّذِینَ مَلَكَت أَیمانُكُم وَ الَّذِینَ لَم یَبلُغُوا الحُلُمَ مِنكُم ثَلاثَ مَرّاتٍ كَما أَمَرَكُمُ اللَّهُ عز و جل، وَ مَن بَلَغَ الحُلُمَ فَلا یَلِجُ عَلَى أُمِّهِ وَ لا عَلَى أُختِهِ وَ لا عَلَى خالَتِهِ وَ لا عَلَى سِوَى ذَلِكَ إِلّا بِإِذنٍ، فَلا تَأذَنُوا حَتَّى یُسَلِّمَ، وَ السَّلامُ طاعَةٌ لِلَّهِ عز و جل ...» آمده است.
