مِن دونِ اللّٰهِ فَخَرَجوا مِنَ الشِّركِ، وَ لَم یَعرِفُوا أَنَّ محمّداً صلی الله علیه و آله رَسولُ اللّٰهِ فَهُم یَعبُدُونَ اللّٰهَ عَلى شَكٍّ فی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ ما جاءَ بِهِ، فَأَتَوا رَسُولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله وَ قالُوا: نَنظُرُ؛ فَإِن كَثُرَت أَموالُنا وَ عُوفِینا فی أَنفُسِنا وَ أَولادِنا عَلِمنا أَنَّهُ صادِقٌ وَ أَنَّهُ رَسولُ اللّٰهِ، وَ إِن كانَ غَیرَ ذٰلِكَ نَظَرنا!
۰.قالَ اللَّهُ عز و جل: (فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ ٱطْمَأَنَّ بِهِ) یَعنِی عافِیَةً فی الدُّنیا، (وَ إِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ)، یَعنِی بَلاءً فی نَفسِهِ وَ مالِهِ (ٱنقَلَبَ عَلَىٰ وَجْهِهِ) انقَلَبَ عَلى شَكِّهِ إِلى الشِّركِ، (خَسِرَ ٱلدُّنْيَا وَ ٱلْأَخِرَةَ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلْخُسْرَانُ ٱلْمُبِينُ * يَدْعُوا مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُ وَ مَا لَا يَنفَعُهُ)، قالَ: یَنقَلِبُ مُشرِكاً یَدعو غَیرَ اللّٰهِ وَ یَعبُدُ غَیرَهُ؛ فَمِنهُم مَن یَعرِفُ وَ یَدخُلُ الإِیمانُ قَلبَهُ فَیُؤمِنُ وَ یُصَدِّقُ وَ یَزولُ عَن مَنزِلَتِهِ مِنَ الشَّكِّ إِلى الإیمانِ، وَ مِنهُم مَن یَثبُتُ عَلى شَكِّهِ، وَ مِنهُم مَن یَنقَلِبُ إِلى الشِّركِ.۱
گونهشناسی و تخریج: روایت، هم سبب نزول آیه و هم مراد از «خیر»، «فتنة» و عبارت «انقَلَبَ عَلى وَجهِهِ» را بیان میکند. از این رو هم «آیه شناخت» است و هم «تفسیری - تبیینی». همانند این روایت در دیگر منابع روایی نیز آمده است.۲
آنان که در برابر ائمّه علیهم السّلام قد علم کردهاند، مصداق آیهاند (حج: آیه ۱۱)
۱۰۱.طریق۳، عَن یونُسَ، عَنِ ابنِ بُكَیرٍ، عَن ضُرَیسٍ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام... عَن قَولِهِ عز و جل (وَ مِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَعْبُدُ ٱللَّهَ عَلَىٰ حَرْفٍ)، قالَ: إِنَّ الآیَةَ تَنزِلُ فی الرَّجُلِ ثُمَّ تَكونُ فی أَتباعِهِ. ثُمَّ قُلتُ: كُلُّ مَن نَصَبَ دونَكُم شَیئاً فَهُوَ مِمَّن یَعبُدُ اللّٰهَ عَلى حَرفٍ؟ فَقالَ: نَعَم، وَ قَد یَكونُ مَحضاً.۳
گونهشناسی و تخریج: در حدیث، کسانی را که در برابر ائمّه علیهم السّلام چیزی بر پا دارند، مصداق آیه دانسته شده، که ظاهراً معرّفی مصداقی نوپدید برای آیه و از مقوله «جری و
