عَلَيْهَا وَٱلْمُؤَلَّفَةِ قُلوبُهُم وَفِى ٱلرِّقَابِ وَٱلْغَٰرِمِينَ وَفِى سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ فَرِيضَةً مِّنَ ٱللَّهِ)، أ كُلُّ هٰؤُلاءِ یُعطَى وَ إِن كانَ لا یَعرِفُ؟ فَقالَ: إِنَّ الإِمامَ یُعطی هٰؤُلاءِ جَمیعاً لِأَنَّهُم یُقِرّونَ لَهُ بِالطّاعَةِ.
۰.قالَ زُرارَةُ: قُلتُ: فَإِن كانُوا لا یَعرِفُونَ؟ فَقالَ: یا زُرارَةُ، لَو كانَ یُعطی مَن یَعرِفُ دونَ مَن لا یَعرِفُ لَم یوجَد لَها مَوضِعٌ، وَ إِنَّما یُعطی مَن لا یَعرِفُ لِیَرغَبَ فی الدّینِ فَیَثبُتَ عَلَیهِ، فَأَمّا الیَومَ فَلا تُعطِها أَنتَ وَ أَصحابُكَ إِلّا مَن یَعرِفُ، فَمَن وَجَدتَ مِن هٰؤُلاءِ المُسلِمِینَ عارِفاً فَأَعطِهِ دُونَ النّاسِ. ثُمَّ قالَ: سَهمُ المؤلّفةِ قُلوبُهُم وَ سَهمُ الرِّقابِ عامٌّ وَ الباقِی خاصٌّ.
۰.قالَ: قُلتُ: فَإِن لَم یُوجَدوا؟ قالَ: لا تَكُونُ فَریضَةٌ فَرَضَهَا اللَّهُ عز و جل وَ لا یُوجَدُ لَها أَهلٌ. قالَ: قُلتُ: فَإِن لَم تَسَعهُمُ الصَّدقاتُ؟ قالَ: فَقالَ: إِنَّ اللّٰهَ عز و جل فَرَضَ لِلفُقَراءِ فی مالِ الأَغنِیاءِ ما یَسَعُهُم، وَ لَو عَلِمَ أَنَّ ذٰلِكَ لا یَسَعُهُم لَزادَهُم، إِنَّهُم لَم یُؤتَوا مِن قِبَلِ فَرِیضَةِ اللّٰهِ عز و جل، وَ لٰكِن أُتُوا مِن مَنعِ مَن مَنَعَهُم حَقَّهُم لا مِمّا فَرَضَ اللَّهُ لَهُم، وَ لَو أَنَّ النّاسَ أَدَّوا حُقوقَهُم لَكانُوا عائشِینَ بِخَیرٍ.۱
گونهشناسی و تخریج: در این حدیث، شرطیت امامی بودن در افرادی که بدانها صدقه داده میشود، به لحاظ استیلا و حکومت امام یا عدم استیلای او تفاوت نهاده شده است. آن گونه که در حدیث آمده است، به روزگار تسلّط امام بر جامعه، همه به طاعت او گردن مینهند و از همین رو امام، سهمهای مختلف صدقه را به امامی و مخالف میدهد؛ امّا در دوران بر کنار ماندن معصوم از قدرت، شیعیان، جز سهم مربوط به بندگان و «مؤلّفة قلوبهم» که بر عمومیّت خویش باقی است، باید سایر سهمها را به همکیشان خویش بدهند. بر این اساس، حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است. این روایت در مصادر دیگر نیز آمده است.۲
