گرفته است، حال آن که معمولاً در تفاسیر و ترجمه‏ها آن را متعلّق به «یعدلون» گرفته‏اند^۱ و آیه را چنین معنا کرده‏اند که کافران برای خداوند، شبیه و مساوی قرار داده‏اند. به نظر می‏رسد که روایت با مبنا قرار دادن سیاق خودِ آیه این تفسیر را ارائه کرده است؛ چون قبل از فقره مورد نظر، از خلقت ظلمت و نور و تفاوت آنان سخن رفته است و آن گاه می‏گوید کافران به خداوند، این تفاوت تکوینی و سرشتی را نادیده گرفته‏اند و میان ظلمات و نور، تفاوتی قائل نشده‏اند. به دیگر سخن، روایت با استناد به ذکر ظلمات و نور در آیه، متعلَّق محذوف فعل «یعدلون» را ظلمات و نور دانسته و آن گاه با عطفی تفسیری، حقیقت ظلمات و نور را به جور و عدل معنا کرده است. با این بیان به نظر می‏رسد که روایت از سنخ «تأویلی» باشد. علّامه مجلسی، تناسب سخن از وقت نماز جمعه با ذیل روایت را چنین توضیح می‏دهد که مخالفان ولایت - که به باور او مصداق کافران به رب اند -، همان سان که حکومت حق و ناحق (نور و ظلمت) را مساوی می‏دانند، بین جمعه و غیر جمعه و اوقات فضیلت و غیر آن تفاوتی نمی‏نهند.^۲

تکذیب و انکار رسول در موضوع ولایت (انعام: آیه ۳۳)

۵۳.طریق ۲۸^۳، عَن مُحَمَّدِ بنِ سِنانٍ، عَن إِسماعیلَ بن جابِرٍ وَ عَبدِ الكَریمِ بن عَمرٍو، عَن عَبدِ الحَمیدِ بن أبی الدَّیلَمِ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ:... فَذَكَرَ مِن فَضلِ وَصِیِّهِ ذِكراً فَوَقَعَ النِّفاقُ فی قُلوبِهِم فَعَلِمَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله ذٰلِكَ وَ ما یَقولونَ، فَقالَ اللَّهُ جَلَّ ذِكرُهُ: یا مُحَمَّدُ... (فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَٰكِنَّ ٱلظَّالِمِينَ بِٔايَاتِ ٱللَّهِ يَجْحَدُونَ) وَ لٰكِنَّهُم یَجحَدونَ بِغَیرِ حُجَّةٍ لَهُم، وَ كانَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله یَتَأَلَّفُهُم وَ یَستَعینُ بِبَعضِهِم عَلى بَعضٍ، وَ لا یَزالُ یُخرِجُ لَهُم شَیئاً فی فَضلِ وَصِیِّهِ... . ^۴

تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَٱللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ ٱلنَّاسِ‏إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلْكَافِرِينَ) فَنادَى النّاسَ فاجتَمَعُوا، وَ أَمَرَ بِسَمُراتٍ فَقُمَّ شَوكُهُنَّ، ثُمَّ قال صلی الله علیه و آله «یا أَیُّها النّاسُ! مَن وَلِیُّكُم وَ أَولى بِكُم مِن أَنفُسِكُم»؟ فَقالُوا: اللَّهُ وَ رَسولُهُ، فَقالَ: «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ، اللَّهُمَّ والِ مَن والاهُ و عادِ مَن عاداهُ» ثَلاثَ مَرّاتٍ، فَوَقَعَت حَسَكَةُ النِّفاقِ فی قُلُوبِ القَومِ وَ قالُوا: ما أَنزَلَ اللَّهُ جَلَّ ذِكرُهُ هٰذا عَلى مُحَمَّدٍ قَطُّ، وَ ما یُرِیدُ إِلّا أَن یَرفَعَ بِضَبعِ ابنِ عَمِّهِ...  .^۱

گونه‏شناسی و تخریج: این روایت، زمان نزول آیه را بیان می‏کند و از نوع «آیه شناخت» است. روایات بسیاری مضمون این روایت را تأیید می‏کنند.^۲

سوره انعام

برابر دانستن نور و ظلمت (انعام: آیه ۱)

۵۲.طریق ۳۳^۳، عَن یونُسَ بنِ عَبدِ الرَّحمٰنِ، عَن عَلِیِّ بن جَعفَرٍ، عَن أبی إِبراهِیمَ علیه السّلام، قالَ: لِكُلِّ صَلاةٍ وَقتانِ، [و]^۴ وَقتُ یَومِ الجُمُعَةِ زَوالُ الشَّمسِ. ثُمَّ تَلٰا هٰذِهِ الآیةَ (ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ ٱلَّذِى خَلَقَ ٱلسَّمَاوَاتِ وَٱلْأَرْضَ وَجَعَلَ ٱلظُّلُمَاتِ وَٱلنُّورَ ثُمَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ)، بَینَ الظُّلُماتِ وَ النّورِ وَ بَینَ الجَورِ وَ العَدلِ‏.^۵

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، جار و مجرور در «بربّهم» را متعلّق به فعل «کفروا»