151
میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی

شده و از نوع «تفسیری - تبیینی» است. تعدّد طرق این روایت و نقل آن در دیگر مصادر می‏تواند مؤیّدی بر قوّت آن باشد.۱

عدم جسمانیت خدا (مائده: آیه ۶۴)

۵۰.طریق۷، عَن المَشرِقِیِّ، عَن عَبدِ اللّٰهِ بن قَیسٍ،‏ عَن أبی الحَسَنِ الرِّضا علیه السّلام، قالَ: سَمِعتُهُ یَقولُ:‏ (بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ)، فَقُلتُ لَهُ: یَدانِ هَكَذا - وَ أَشَرتُ بِیَدی إِلى یَدِهِ - ؟ فَقالَ: لا، لَو كانَ هٰكَذا لَكانَ مَخلوقاً.۲

گونه‏شناسی و تخریج: در این حدیث، این که «ید» در آیه به معنای جسمانی‏اش باشد، رد شده و حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است. عیّاشی نیز در تفسیر خود، این روایت را بیان کرده است.۳

نزول آیه در باره اعلام ولایت امام علی علیه السّلام (مائده: آیه ۶۷)

۵۱.طریق ۲۸۴، عَن محمّد بن سِنانٍ، عَن إِسماعِیلَ بن جابِرٍ وَ عَبدِ الكَریمِ بن عَمرٍو، عَن عَبدِ الحَمِیدِ بن أبی الدَّیلَمِ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ:....فَلَمّا رَجَعَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله مِن حَجَّةِ الوَداعِ نَزَلَ عَلَیهِ جَبرَئِیلُ علیه السّلام فَقالَ:‏ (يَا أَيُّهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ

1.. تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۳۱۷ (عن أبی إسحاق المدائنی قال‏...) (این نقل با تفاوت‏هایی در لفظ همراه است)، تهذیب الأحکام: ج۱۰ ص۱۳۲ (علیّ بن إبراهیم، عن أبیه، عن عمرو بن عثمان، عن عبید اللَّه بن إسحاق المدائنیّ، عن الرّضا علیه السّلام، قال‏...) (این نقل تا قسمت «...قال إن توجه إلى أرض الشّرك لیدخلها قوتل أهلها» آمده است و همان: ج۱۰ ص۱۳۳ (در این نقل تنها عبارات: «یونس، عن محمّد بن سلیمان، عن عبد اللَّه بن إسحاق، عن أبی الحسن علیه السّلام، مثله، و زاد فیه: یفعل ذلك سنة فإنّه سیتوب قبل ذلك و هو صاغر، قال: قلت: فإن أمّ أرض الشّرك یدخلها؟ قال: یقتل» آمده است)، الاستبصار: ج۴ ص۲۵۶، تهذیب الأحکام: ج۱۰ ص۱۳۱ (محمّد بن علیّ بن محبوب، عن أحمد بن محمّد، عن جعفر بن محمّد بن عبید اللَّه، عن محمّد بن سلیمان الدّیلمیّ عن عبید اللَّه المدائنیّ، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام قال‏... همراه با تفاوت‏هایی در سند و متن).

2.. التوحید: ص۱۶۸.

3.. تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۳۳۰ (عن هشام بن المشرقی، عن أبی الحسن الخراسانی علیه السّلام قال‏...).

4.. این طریق در کنار دو سند دیگر آمده است: «محمّد بن یحیى العطّار، عن محمّد بن سنان...» و «محمّد بن الحسین بن أبی الخطّاب، عن محمّد بن سنان...»


میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
150

یَفعَلُ بِهِ ما یَشاءُ. قُلتُ: فَمُفَوَّضٌ ذٰلِكَ إِلَیهِ؟ قالَ: لا، وَ لٰكِن نَحوَ الجِنایَةِ.۱

گونه‏شناسی و تخریج: در آیه در باره نوع مجازات محارب، سخنی به میان نرفته است؛ ولی در روایت، آن را از اختیارات امام علیه السّلام دانسته است که با توجّه به نوع جنایت و افساد او تعیین می‏شود. روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است. متن این روایت در تهذیب الأحکام نیز هست.۲

۴۹.طریق ۳، عَن یونُسَ، عَن مُحَمَّدِ بن سُلَیمانَ، عَن عُبَیدِ اللّٰهِ بن إِسحاقَ، عَن أبی الحَسَنِ علیه السّلام؛ سُئِلَ عَن قَولِ اللّٰهِ عز و جل: (إِنَّمَا جَزَاؤُا ٱلَّذِينَ يُحَارِبُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِى ٱلْأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُوا)، فَما الَّذی إِذا فَعَلَهُ استَوجَبَ واحِدَةً مِن هٰذِهِ الأَربَعِ؟ فَقالَ: إِذا حارَبَ اللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ سَعَى فی الأَرضِ فَساداً فَقَتَلَ قُتِلَ بِهِ، وَ إِن قَتَلَ وَ أَخَذَ المالَ قُتِلَ وَ صُلِبَ، وَ إِن أَخَذَ المالَ وَ لَم یَقتُل قُطِعَت یَدُهُ وَ رِجلُهُ مِن خِلافٍ، وَ إِن شَهَرَ السَّیفَ فَحارَبَ اللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ سَعَى فی الأَرضِ فَساداً وَ لَم یَقتُل وَ لَم یَأخُذِ المالَ یُنفَى مِنَ الأَرضِ.

۰.قُلتُ: كَیفَ یُنفى وَ ما حَدُّ نَفیِهِ؟ قالَ: یُنفى مِنَ المِصرِ الَّذی فَعَلَ فیهِ ما فَعَلَ إِلى مِصرٍ غَیرِهِ، وَ یُكتَبُ إِلى أَهلِ ذٰلِكَ المِصرِ أَنَّهُ مَنفِیٌّ فَلا تُجالِسوهُ وَ لا تُبایِعوهُ وَ لا تُناكِحوهُ وَ لا تُؤاكِلوهُ وَ لا تُشارِبُوهُ، فَیُفعَلُ ذٰلِكَ بِهِ سَنَةً فَإِن خَرَجَ مِن ذٰلِكَ المِصرِ إِلى غَیرِهِ كُتِبَ إِلَیهِم بِمِثلِ ذٰلِكَ حَتّى تَتِمَّ السَّنَةُ.

۰.قُلتُ: فَإِن توجّه إِلى أَرضِ الشِّركِ لِیَدخُلَها؟ قالَ: إِن توجّه إِلى أَرضِ الشِّركِ لِیَدخُلَها قُوتِلَ أَهلُها؟ یُفعَلُ بِهِ ذٰلِكَ سَنَةً؛ فَإِنَّهُ سَیَتوبُ قَبلَ ذٰلِكَ وَ هُوَ صاغِرٌ. قالَ: قُلتُ: فَإِن أَمَّ أَرضَ الشِّركِ یَدخُلُها؟ قالَ: یُقتَلُ.۳

گونه‏شناسی و تخریج: در این حدیث، به تبیین گونه‏های محاربه و مجازات آن پرداخته

1.. الكافی: ج۷ ص۲۴۶.

2.. ر. ک: تهذیب الأحکام: ج۱۰ ص۱۳۳ (یونس، عن یحیى الحلبیّ، عن برید بن معاویة: قال‏...).

3.. الكافی: ج۷ ص۲۴۶ - ۲۴۷. این حدیث در الکافی هم‏مضمون با حدیث پیشین خود با سند «علیّ، عن أبیه، عن عمرو بن عثمان، عن عبید اللَّه بن إسحاق المدائنیّ، عن أبی الحسن الرّضا علیه السّلام قال‏» است. کلینی عمده درون‏مایۀ حدیث را در حدیث پیشین آورده و آن گاه در حدیث مورد نظر ما می‏گوید: «مثله، إلّا أنّه قال فی آخره: یفعل به ذلك سنة...».

  • نام منبع :
    میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1166
صفحه از 291
پرینت  ارسال به