است. حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است. همین روایت در مصادر دیگر^۱ و با وجود تغییراتی در متن، در تفسیر العیّاشی^۲ نیز آمده است.

وادی‏ای در جهنّم، جایگاه قاتلان (مائده: آیه ۳۲)

۴۷.طریق ۱۴ - ۱۵: رُوِیَ عَن حَنّانِ بنِ سَدیرٍ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام‏؛ فی قَولِ اللّٰهِ عز و جل‏:‏ (أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسَاً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِى ٱلْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ ٱلنَّاسَ جَمِيعًا)، قالَ: هُوَ وادٍ فی جَهَنَّمَ لَو قَتَلَ النّاسَ جَمیعاً كانَ فیهِ، وَ لَو قَتَلَ نَفساً واحِدَةً كانَ فیهِ.^۳

گونه‏شناسی و تخریج: آیه بیان می‏کند که آدمیان در حقیقتِ انسان بودن، متّحد و یکسان اند، از این رو اگر کسی یک فرد از افراد این حقیقت را به قتل رساند، گویی نوعِ انسان را از میان برده است.^۴ حال در حدیث جلوه‏ای دیگر از این حقیقت را بیان کرده و گفته است سنخ و نوع عذابِ قاتل، چه قاتل یک فرد و چه قاتل همه آدمیان، یکسان است. حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است و در دیگر روایات نیز جهنّم به عنوان جایگاه قاتلان معرّفی شده است.^۵

امام علیه السّلام تعیین کننده حکم محارب با توجّه به نوع جنایت (مائده: آیه ۳۳)

۴۸.طریق ۳، عَن یونُسَ، عَن یحیی الحَلَبِیِّ، عَن بُرَیدِ بن مُعاوِیَةَ، قالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبا عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام عَن قَولِ اللّٰهِ عز و جل (إِنَّمَا جَزَاؤُا ٱلَّذِينَ يُحَارِبُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُ)، قالَ: ذٰلِكَ إِلى الإِمامِ

از زراره نقل کرده^۱ و کلینی به صورت مفصّل‏تر آن را بیان کرده است.^۲

سوره مائده

شیوه وضو و تیمم بر اساس تحلیل آیه مربوط به آن (مائده: آیه ۶)

۴۶.طریق۱۰، عَن حَمّادِ بن عیسی، عَن حَریزِ بن عَبدِ اللّٰهِ، قالَ زُرارَةُ: قُلتُ لِأبی جَعفَرٍ علیه السّلام: أ لا تُخبِرُنی مِن أَینَ عَلِمتَ وَ قُلتَ: إِنَّ المَسحَ بِبَعضِ الرَّأسِ وَ بَعضِ الرِّجلَینِ؟ فَضَحِكَ وَ قالَ: یا زُرارَةُ، قالَهُ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله وَ نَزَلَ بِهِ الكِتابُ مِنَ اللّٰهِ؛ لِأَنَّ اللّٰهَ عز و جل قالَ: (فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ) فَعَرَفنا أَنَّ الوَجهَ كُلَّهُ یَنبَغی أَن یُغسَلَ، ثُمَّ قالَ:‏ (وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى ٱلْمَرَافِقِ) فَوَصَلَ الیَدَینِ إِلى المِرفَقَینِ بِالوَجهِ فَعَرَفنا أَنَّهُ یَنبَغی لَهُما أَن یُغسَلا إِلى المِرفَقَینِ، ثُمَّ فَصَّلَ بَینَ الكَلامِ‏ فَقالَ: (وَٱمْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ)‏ فَعَرَفنا حِینَ قالَ(بِرُءُوسِكُمْ)‏ أَنَّ المَسحَ بِبَعضِ الرَّأسِ لِمَكانِ الباءِ، ثُمَّ وَصَلَ الرِّجلَینِ بِالرَّأسِ كَما وَصَلَ الیَدَینِ بِالوَجهِ، فَقالَ: (وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى ٱلْكَعْبَيْنِ)‏ فَعَرَفنا حینَ وَصَلَهُما بِالرَّأسِ أَنَّ المَسحَ عَلى بَعضِهِما، ثُمَّ فَسَّرَ ذٰلِكَ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله لِلنّاسِ فَضَیَّعوهُ،‏ ثُمَّ قالَ: (فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ)، فَلَمّا أَن وَضَعَ الوُضوءَ عَمَّن لَم یَجِدِ الماءَ أَثبَتَ بَعضَ الغَسلِ مَسحاً؛ لِأَنَّهُ قالَ‏: (بِوُجُوهِكُمْ)، ثُمَّ وَصَلَ بِها (وَأَيْدِيكُم مِّنْهُ)‏ أَی مِن ذٰلِكَ التَّیَمُّمِ؛ لِأَنَّهُ عَلِمَ‏ أَنَّ ذٰلِكَ أَجمَعَ لَم یَجرِ عَلى الوَجهِ لِأَنَّهُ یَعلَقُ مِن ذٰلِكَ‏ الصَّعِیدِ بِبَعضِ الكَفِّ وَ لا یَعلَقُ بِبَعضِها، ثُمَّ قالَ اللَّهُ:‏ (مَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِّنْ حَرَجٍ)‏، وَ الحَرَجُ الضّیقُ.^۳

گونه‏شناسی و تخریج: در این حدیث، امام علیه السّلام با بهره‏جویی از نکات ادبی (چون: عمومیت جمع مضاف، توجّه به عطف فقرات بر یکدیگر، تحلیل نوع حرف جَر) در کنار استناد به سنّت نبوی از دست رفته، شیوه صحیح وضو و تیمّم را از آیه برداشت کرده