شرطیت تسلیم برای ایمان و حدود و ثغور آن (نساء: آیه ۶۵)
۳۷.طریق۶، عَن أبی أحمدَ وَ جَمالٍ،۱ عَن سَعیدِ بن غَزوانَ، قالَ: سَمِعتُ أَبا عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام یَقولُ: وَ اللّٰهِ، لَو آمَنوا بِاللّٰهِ وَحدَهُ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ ثُمَّ لَم یُسَلِّمُوا؛ لَكانُوا بِذٰلِكَ مُشرِكِینَ، ثُمَّ تَلا هٰذِهِ الآیَةَ: (فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِىأَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا).۲
گونهشناسی و تخریج: روایت، مفهوم بر آمده از آیه را به بیانی دیگر آورده و عدم تسلیم را مساوی با شرک دانسته است. حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است. مضامین مشابه این روایت در سایر کتابها نیز وجود دارد.۳
۳۸.طریق ۶، عَن الحَسَنِ، عَن جَعفَرِ بن زُهَیرٍ، عَن عَمرِو بن حُمرانَ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام: سأل [سُئِلَ] أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام عَن قَولِهِ (وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا)، قالَ: هُوَ التَّسلیمُ فی الأُمورِ.۴
گونهشناسی و تخریج: در آیه به «تسلیم» به گونه مطلق اشاره شده؛ ولی امام با قید «فی الأمور» آن را تسلیم در همه امور و شئون دانستهاند. حدیث هم از گونه «تفسیری - تبیینی» است و این روایت با طرقی دیگر و با تفاوتهایی در نقل، در همان بصائر الدرجات ذکر شده است.۵
1.. در مختصر بصائر الدرجات (ج ۱ ص ۲۲۲) سند اینگونه آمده است: «یعقوب بن یزید و محمّد بن عیسى بن عبید، عن [محمّد بن أبی عمیر و حمّاد بن عیسى]، عن سعید بن غزوان، قال: سمعت أبا عبد اللَّه علیه السّلام یقول» بر این اساس، مراد از «ابو احمد» در سند بصائر الدرجات محمّد بن ابی عمیر است که کنیه او در منابع رجالی «ابو احمد» ذکر شده است ر. ک: (رجال النجاشی: ش۸۸۷، الفهرست، طوسی: ش۶۱۸) و احتمالاً «جمال» هم که عنوانی نامأنوس و نامتعارف است، تصحیف از «حمّاد [بن عیسی] است.
2.. بصائر الدرجات: ج۱ ص۵۲۱، مختصر بصائر الدرجات: ص۲۲۲ (در این جا محمّد بن عیسی بر یعقوب بن یزید عطف شده است).
3.. برای نمونه، ر. ک: المحاسن: ج۱ ص۲۷۱، الكافی: ج۱ ص۳۹۰ و ج۲ ۳۹۸، تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۲۵۵، بصائر الدرجات: ج۱ ص۵۲۰.
4.. بصائر الدرجات: ج۱ ص۵۲۱ - ۵۲۲. سند، طریق دیگر هم دارد: «حدّثنا محمّد بنُ الحُسَینِ، عَنِ ابنِ أَبی عُمَیرٍ، عَنِ ابنِ أُذَینَةَ، عَن أَبی بَصِیرٍ، قالَ...».
5.. همان: ج۱ ص۵۲۰ (و عن الحسین، عن صفوان بن یحیى، عن الكاهلیّ، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام...) (در این نقل، تنها قسمت پایانی روایت: «و یسلّموا تسلیما قال هو التّسلیم فی الأمور» آمده است) و ص۵۲۱ (حدّثنا(( محمّد بن الحسین، عن ابن أبی عمیر، عن ابن أذینة، عن أبی بَصیر قال...) و ص۵۲۲ (حدّثنا العبّاس بن معروف، عن حمّاد بن عیسى، عن ربعیّ، عن الفضیل، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام...)؛ همان: ج۱ ص۵۲۲ (حدّثنا محمّد بن عیسى، عن حمّاد، عن حریز، عن جمیل بن درّاج، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام...).
