عَبدِ الحَمیدِ بن أبی الدَّیلَمِ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام قالَ:... وَ قالَ جَلَّ ذِكرُهُ:‏(فَسْأَلُوا أَهْلَ ٱلذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ)‏، قالَ الكِتابُ هُوَ الذِّكرُ، وَ أَهلُهُ آلُ محمّد علیهم السّلام، أَمَرَ اللَّهُ عز و جل بِسُؤالِهِم وَ لَم یُؤمَروا بِسُؤالِ الجُهّالِ، وَ سَمَّى اللَّهُ عز و جل القُرآنَ ذِكراً فَقالَ تَبارَكَ وَ تَعالَى: (وَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ ٱلذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ) وَ قالَ عز و جل: (وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَّكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ سَوْفَ تُسْأَلُونَ)، وَ قالَ عز و جل: (أَطِيعُوا ٱللَّهَ وَأَطِيعُوا ٱلرَّسُولَ وَأُولِى ٱلْأَمْرِ مِنكُمْ)، وَ قالَ عز و جل: (وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى ٱلرَسولِ وَإِلَىٰ أُولِى ٱلْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ ٱلَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ)،‏ فَرَدَّ الأَمرَ - أَمرَ النّاسِ - إِلى أُولی الأَمرِ مِنهُمُ الَّذینَ أَمَرَ بِطاعَتِهِم وَ بِالرَّدِّ إِلَیهِم...  .^۱

گونه‏شناسی و تخریج: در آیه، «اُولی الأمر» بر ائمّه علیهم السّلام تطبیق شده و حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است. مضمون این روایتی در روایاتی فراوانی یافت می‏شود.^۲

روا نبودن داوری نزد ظالمان (نساء: آیه ۶۰)

۳۶.طریق۱۰ - ۱۲ حَمّادِ بنِ عیسی، قالَ: رَوی حَریزٌ، عن أبی بَصِیرٍ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام أَنَّهُ قال:َ‏ أَیُّما رَجُلٍ كانَ بَینَهُ وَ بَینَ أَخٍ لَهُ مُماراةٌ فی حَقٍّ، فَدَعاهُ إِلى رَجُلٍ مِن إِخوانِكُم لِیَحكُمَ بَینَهُ وَ بَینَهُ فَأَبَى إِلّا أَن یُرافِعَهُ إِلى هٰؤُلاءِ، كانَ بِمَنزِلَةِ الَّذینَ قالَ اللَّهُ عز و جل: (أَلَمْ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ ءَامَنُوا بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُوا إِلَى ٱلطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَن يَكْفُرُوا بِهِ) الآیَةَ.^۳

گونه‏شناسی و تخریج: در این حدیث، هم امام علیه السّلام، مراجعه شیعه به قاضیان عامّه و حاکم را داوری بردن نزد طاغوت می‏داند و روایت از گونه «جری و تطبیق» است. این حدیث در الکافی^۴ و تهذیب الأحکام^۵ نیز به چشم می‏خورد.

۳۴. طریق۳، عَن یونُسَ، عَن حمّاد بن عُثمانَ، عَن عِیسَى بن السَّرِیِّ، قالَ: قُلتُ لِأبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام: حَدِّثنِی عَمّا بُنِیَت عَلَیهِ دَعائِمُ الإِسلامِ إِذا أَنا أَخَذتُ بِها زَكَىٰ عَمَلی وَ لَم یَضُرَّنِی جَهلُ ما جَهِلتُ بَعدَهُ، فَقالَ: شَهادَةُ أَن لا إِلٰهَ إِلّا اللَّهُ، وَ أَنَّ محمّداً رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله، وَ الإِقرارُ بِما جاءَ بِهِ مِن عِندِ اللّٰهِ، وَ حَقٌّ فی الأَموالِ مِنَ الزَّكاةِ، وَ الوَلایَةُ الَّتِی أَمَرَ اللَّهُ عز و جل بِها وَلایَةُ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله؛ فَإِنَّ رَسُولَ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله قالَ: «مَن ماتَ وَ لا یَعرِفُ إِمامَهُ ماتَ میتَةً جاهِلِیَّةً»، قالَ اللَّهُ عز و جل: (يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا أَطِيعُوا ٱللَّهَ وَأَطِيعُوا ٱلرَّسُولَ وَأُولِى ٱلْأَمْرِ مِنكُمْ)، فَكانَ عَلِیٌّ علیه السّلام، ثُمَّ صارَ مِن بَعدِهِ الحَسَنُ، ثُمَّ مِن بَعدِهِ الحسین، ثُمَّ مِن بَعدِهِ عَلِیُّ بن الحُسَینِ، ثُمَّ مِن بَعدِهِ مُحَمَّدُ بن عَلِی، ثُمَّ هٰكَذا یَكونُ الأَمرُ، إِنَّ الأَرضَ لا تَصلُحُ إِلّا بِإِمامٍ وَ مَن ماتَ لا یَعرِفُ إِمامَهُ ماتَ میتَةً جاهِلِیَّةً، وَ أَحوَجُ ما یَكونُ أَحَدُكُم إِلى مَعرِفَتِهِ إِذا بَلَغَت نَفسُهُ هاهُنا – قالَ: وَ أَهوى بِیَدِهِ إِلى صَدرِهِ - یَقُولُ حِینَئِذٍ: لَقَد كُنتُ عَلى أَمرٍ حَسَنٍ.^۱

گونه‏شناسی و تخریج: این روایت، «اُولی الأمر» را علی علیه السّلام و ائمّه پسینِ او می‏داند و معرفت آنها را واجب می‏شمارد. روایت از گونه «تفسیری - تبیینی» است و موضوع محوری آن - یعنی معرّفی معصومان علیهم السّلام به عنوان مصداق اُولی الأمر - در روایات بسیاری نمود دارد.^۲ در المحاسن برقی، قسمتی از عبارات این حدیث نقل شده است.^۳

ائمّه علیهم السّلام مصداق اُولی الأمر (نساء: آیه ۵۹ و ۸۳)

۳۵.طریق۲۸^۴، عَن مُحَمَّدِ بن سِنانٍ، عَن إِسماعِیلَ بن جابِرٍ وَ عَبدِ الكَرِیمِ بن عَمرٍو، عَن