این آیه را به داستان عُزَیر پیوند داده‏اند.^۱ علّامه طباطبایی بر آن است که خداوند، نام این فرد را که از صلحا و انبیای الهی بوده، از آن روی مبهم نهاده که غرض اصلی داستان - یعنی توانایی خداوند بر زنده کردن مردگان - در آن دخیل نیست.^۲ به باور ایشان، روایاتی که مصداق این فرد را ارمیا یا عُزَیر می‏دانند، اخباری واحدند که سندی ضعیف دارند و ظاهر آیات هم آنها را تأیید نمی‏کند.^۳

درخواست ابراهیم علیه السّلام برای زیادت ایمان و نه از روی شک (بقره: آیه ۲۶۰)

۱۷.طریق۳، عَن یونُسَ، عَنِ الحُسَینِ بن الحَكَمِ، قالَ: كَتَبتُ إِلى العَبدِ الصّالِحِ علیه السّلام أُخبِرُهُ أَنّی شاكٌّ وَ قَد قالَ إِبراهِیمُ علیه السّلام: (رَبِّ أَرِنِى كَيْفَ تُحْىِ ٱلْمَوْتَىٰ)، وَ أَنّی أُحِبُّ أَن تُرِیَنی شَیئاً. فَكَتَبَ علیه السّلام: إِنَّ إِبراهِیمَ كانَ مُؤمِناً وَ أَحَبَّ أَن یَزدادَ إِیماناً، وَ أَنتَ شاكٌّ وَ الشّاكُّ لا خَیرَ فیهِ. وَ كَتَبَ: إِنَّما الشَّكُّ ما لَم یَأتِ الیَقِینُ، فَإِذا جاءَ الیَقِینُ لَم یَجُزِ الشَّكُّ. وَ كَتَبَ: إِنَّ اللّٰهَ عز و جل یَقُولُ: (وَمَا وَجَدْنَا لِأَكْثَرِهِم مِّنْ عَهْدٍ وَإِن وَجَدْنَا أَكْثَرَهُمْ لَفَاسِقِينَ)‏ قالَ: نَزَلَت فی الشّاكِّ.^۴

گونه‏شناسی و تخریج: در این روایت، امام علیه السّلام در ضمن سؤال راوی، پنداره او مبنی بر شکّ ابراهیم علیه السّلام را رد می‏کند و پرسش او را در راستای زیادت ایمان می‏داند. بنا بر این، حدیث «تفسیری - تبیینی» است و بخش اخیر آن (کتب انما الشکّ...) در تفسیر العیّاشی هم گزارش شده است.^۵

علی علیه السّلام برترین انفاق کنندگان (بقره: آیه ۲۵۶)

۱۸.طریق۳۴، عَن یونُسَ، عَن أَیّوب بن حُرٍّ، عَن أبی بَصِیرٍ، عَن أبی عَبدِ اللّٰهِ علیه السّلام، قالَ: (وَمَثَلُ ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ٱبْتِغَاءَ مَرْضَاتِ ٱللَّهِ)‏، قالَ: عَلِیٌّ أَفضَلُهُم، وَ هُوَ [كانَ‏] مِمَّن یُنفِقُ مالَهُ ابتِغاءَ مَرضاةِ اللّٰهِ‏.^۶

مِنَ الأَنبِیاءِ یُقالُ لَهُ إِرمِیا أَن قُل لَهُم: ما بَلَدٌ تَنَقَّیتُهُ مِن كَرائِمِ البُلدانِ، وَ غَرَستُ فیهِ مِن كَرائِمِ الغَرسِ، و نَقَّیتُهُ^۱ مِن كُلِّ غَرِیبَةٍ، فَأَنبَتَ خُرنوباً؟ فَضَحِكوا مِنهُ، فَأَوحَى اللَّهُ إِلَیهِ: قُل لَهُم: إِنَّ البَلَدَ بَیتُ المَقدِسِ، وَ الغَرسَ بَنو إِسرائِیلَ؛ نَحَّیتُ عَنهُم كُلَّ جَبّارٍ فَأخلَفوا فَعَمِلوا بِمَعاصِیَّ فَلَأُسَلِّطَنَّ عَلَیهِم فی بِلادِهِم مَن یَسفِكُ دِماءَهُم وَ یَأخُذُ أَموالَهُم، فَإِن بَكَوا لَم أَرحَم بُكاءَهُم، وَ إِن دَعَونی لَم أَستَجِب دُعاءَهُم، ثُمَّ لَأُخرِبَنَّها مِئَةَ عامٍ، ثُمَّ لَأَعمُرَنَّها. فَلَمّا حَدَّثَهُم جَزِعَ العُلَماءِ فَقالُوا: یا رَسُولَ اللّٰهِ، ما ذَنبُنا وَ لَم نَعمَل بِعَمَلِهِم؟! فَقالَ: إِنَّكُم رَأَیتُمُ المُنكَرَ فَلَم تُنكِروهُ.

۰.فَسَلَّطَ اللَّهُ عَلَیهِم بُختَ‏نَصَّرَ؛ وَ سُمِّیَ بِهِ لِأَنَّهُ رَضَعَ بِلَبَنِ كَلبَةٍ، وَ كانَ اسمُ الكَلبِ بُختَ وَ اسمُ صاحِبِهِ نَصَّرَ، وَ كانَ مَجوسِیاً أغلَفَ أَغارَ عَلى بَیتِ المَقدِسِ وَ دَخَلَهُ فی سِتِّمِئَةِ أَلف عَلَم، ثُمَّ بَعَثَ بُختَ‏نَصَّرُ إِلى النَّبِیِّ فَقالَ: إِنَّكَ نُبِّئتَ عَن رَبِّكَ وَ خَبَّرتَهُم بِما أَصنَعُ بِهِم، فَإِن شِئتَ فَأَقِم عِندی وَ إِن شِئتَ فَاخرُج. قالَ: بَل أَخرُجُ فَتَزَوَّدَ عَصیراً وَ لَبَناً وَ خَرَجَ، فَلَمّا كانَ مدُّ البَصَرِ التَفَتَ إِلى البَلدَةِ فَقالَ‏ أَنَّى یُحیِی هٰذِهِ اللَّهُ بَعدَ مَوتِها! فَأَماتَهُ اللَّهُ مِئَةَ عامٍ‏.^۲

گونه‏شناسی و تخریج: این روایت با بیان داستان و روشن‏داشتِ بستر رویدادِ قصّه قرآنی، کوشیده تا فرازهای ناگفته یا ابهامات آن را روشن سازد و از مقوله روایات «تفسیری - تبیینی» است. این روایت در مصادر دیگر به همین شکل ^۳ یا مفصّل‏تر^۴ گزارش شده و چنین به نظر می‏رسد که روایتی رایج و متداول بوده است. برخی روایات،