جَعفَرٍ علیه السّلام: أَخبِرنی عَمّا فَرَضَ اللَّهُ تَعالى مِنَ الصَّلَواتِ قالَ: خَمسُ صَلَواتٍ فی اللَّیلِ وَ النَّهارِ. قُلتُ لَهُ: هَل سَمّاهُنَّ اللَّهُ وَ بَیَّنَهُنَّ فی كِتابِهِ؟ فَقالَ: نَعَم، قالَ اللَّهُ عز و جل لِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله: (أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِدُلُوكِ ٱلشَّمْسِ إِلىٰ غَسَقِ ٱلَّيْلِ)‏ وَ دُلوكُها زَوالُها فَفیما بَینَ دُلوكِ الشَّمسِ إِلى غَسَقِ اللَّیلِ‏ أَربَعُ صَلَواتٍ سَمّاهُنَّ اللَّهُ وَ بَیَّنَهُنَّ وَ وَقَّتَهُنَّ، وَ غَسَقُ اللَّیلِ انتِصافُهُ، ثُمَّ قالَ:‏ (وَ قُرْءَانَ ٱلْفَجْرِ إِنَّ قُرْءَانَ ٱلْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا)، فَهٰذِهِ الخامِسَةُ، وَ قالَ فی ذٰلِكَ: (أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ طَرَفَىِ ٱلنَّهَارِ) وَ طَرَفاهُ المَغرِبُ وَ الغَداةُ (وَ زُلَفًا مِّنَ ٱلَّيْلِ)‏ وَ هِیَ صَلاةُ العِشاءِ الآخِرَةِ، وَ قالَ:‏ (حَافِظُوا عَلَى ٱلصَّلَوَاتِ وَٱلصَّلَوٰةِ ٱلْوُسْطَىٰ)‏ وَ هِیَ صَلاةُ الظُّهرِ، وَ هِیَ اوّل صَلاةٍ صَلاها رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله، وَ هِیَ وَسَطُ صَلاتَینِ بِالنَّهارِ: صَلاةِ الغَداةِ وَ صَلاةِ العَصرِ... .^۱

گونه‏شناسی و تخریج: در این حدیث، امام علیه السّلام نمازهای پنجگانه را در قرآن نشان داده‏اند و «الصلاة الوسطی» را نماز ظهر دانسته‏اند. حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است و نقل‏های متعدّدی دارد.^۲

نشان دادن زنده شدن مردگان به ارمیا (بقره: آیه ۲۵۹)

۱۶.طریق۱۴، عَن النَّضرِ بن سُوَیدٍ، عَن یحیی بن عِمرانَ الحَلَبِیِّ، عَن هارونَ بن خارِجَةَ، عَن أبی بَصِیرٍ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ: إِنَّ اللّٰهَ تَعالَى جَلَّ ذَكَرَهُ أَوحى إِلی نَبِیٍّ

پرهیز از صید، شرط اباحه رفتن در کوچ نخست (بقره: آیه ۲۰۳)

۱۳.طریق ۲۱، عَن مُحَمَّدِ بن یحیی، عَن حمّاد، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ: إِذا أَصابَ المُحرِمُ الصَّیدَ فَلَیسَ لَهُ أَن یَنفِرَ فی النَّفرِ الأَوَّلِ، وَ مَن نَفَرَ فی النَّفرِ الأَوَّلِ فَلَیسَ لَهُ أَن یُصیبَ الصَّیدَ حَتّی یَنفِرَ النّاسُ؛ وَ هُوَ قَولُ اللّٰهِ تَعالَى:‏ (فَمَن تَعَجَّلَ فِى يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ ٱتَّقَىٰ) قالَ: اتَّقَى الصَّیدَ.^۱

گونه‏شناسی و تخریج: آیه با قید «لمن اتقی» پایان می‏گیرد و نشان می‏دهد که تخییر در رفتن در کوچ نخست یا اقامت در مِنا تا روز سوم، از آنِ کسانی است که تقوا پیشه کنند و از محرّمات دوری نمایند و گرنه باید در ایّام معدودات در مِنا باقی بماند. روایت، یکی از مصداق‏های محرّمات - یعنی صید کردن - را مطرح کرده و حکم آن را بیان نموده است. بر این اساس، روایت «تفسیری - تبیینی» است. مضمون این حدیث در کتاب‏های دیگر نیز نقل شده است.^۲

مفهوم میسر (بقره: آیه ۲۱۹)

۱۴.طریق۳۷‏: كَتَبَ إلَیهِ إبراهیمُ بنُ عَنَبَسَةَ - یعنی إلىٰ عَلِیِّ بن مُحَمَّدٍ علیه السّلام -: إن رَأىٰ سَیِّدی و مَولایَ أن یُخبِرَنی عَن قَولِ اللّٰهِ عز و جل: (يَسْأَلُونَكَ عَنِ ٱلْخَمْرِ وَٱلْمَيْسِرِ)، فَمَا المَیسِرُ جُعِلتُ فِداكَ؟ فَكَتَبَ كُلُّ ما قومِرَ بِهِ فَهُوَ المَیسِرُ، و كُلُّ مُسكِرٍ حَرام‏.^۳

گونه‏شناسی و تخریج: معصوم علیه السّلام در این حدیث، «مَیسِر» را به صورتی کلّی و عام به هر آلت قمار معنا کرده و این حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است.

اشارات قرآنی نمازهای پنجگانه (بقره: آیه ۲۳۸)

۱۵.طریق۱۰، عَن حَمّادِ بنِ عیسى، عَن حَریزِ بنِ عَبدِ اللّٰهِ: قالَ زُرارَةُ بن أَعیَنَ:‏ قُلتُ لِأبی