121
میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی

کتاب‏ها نیز مشابه آن یافت می‏شود.۱

۱۱.طریق ۱۰، عَن حمّادِ بنِ عیسى، عَن حَریزِ بنِ عَبدِ اللّٰهِ، عَن زُرارَةَ، عَن أبی جَعفَرٍ علیه السّلام‏؛ فی قَولِ اللّٰهِ عز و جل‏: (ٱلْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ)‏ قالَ: شَوّالٌ وَ ذُو القَعدَةِ وَ ذُو الحِجَّةِ، لَیسَ لِأَحَدٍ أَن یُحرِمَ بِالحَجِّ فِیما سِواهُنَّ.۲

گونه‏شناسی و تخریج: این حدیث مانند حدیث پیشین، تبیین ماه‏های گزاردن حج است و از نوع «تفسیری - تبیینی» است و در مصادر دیگر نیز گزارش شده است.۳

مصداق تعجیل کننده در کوچ نخست (بقره: آیه ۲۰۳)

۱۲.طریق ۲۱، عَن أحمدَ بن مُحَمَّدِ، عَن عَلِی، عَن أَحَدِهِما علیه السّلام أَنَّهُ قالَ؛ فی رَجُلٍ بَعَثَ بِثَقَلِهِ یَومَ النَّفرِ الأَوَّلِ وَ أَقامَ هُوَ إِلى الأَخیرِ قالَ: هُوَ مِمَّن تَعَجَّلَ فی یَومَینِ.۴

گونه‏شناسی و تخریج: در روایت آمده کسی که اسباب و وسائل خویش را در روز نفر اوّل (روز دوازدهم ذی حجّه) راهی کند و خود تا روز نفر دوم (روز سیزدهم ذی حجّه) در مِنا باقی بماند، در شمار کسانی است که در دو روز شتاب به خرج داده‏اند. پس این حدیث «تفسیری - تبیینی» است. البتّه در حدیثی از امام صادق علیه السّلام نسبت به از پیش فرستادن اسباب، نهی شده است۵ که شارحان حدیث، آن را نهی ارشادی دانسته‏اند.۶ این حدیث در کتاب من لا یحضره الفقیه به صورت مرسل نیز وجود دارد.۷

1.. ر. ک: الكافی: ج۴ ص۳۱۷ (علیّ بن ابراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن معاویة بن عمّار، عن أبی عبد اللّٰه)، تهذیب الأحکام: ج۵ ص۴۶، الاستبصار: ج۲ ص۱۶۰ (هر دو به نقل از الکافی).

2.. ر. ک: کتاب من لا یحضره الفقیه: ج۲ ص۴۵۶ - ۴۵۷.

3.. ر. ک: الكافی: ج۴ ص۲۸۹ و ۳۲۱ (عدّة من اصحابنا، عن سهل، عن البزنطی، عن مثنّی، عن زرارة)، تهذیب الأحکام: ج۵ ص۵۱، الاستبصار: ج۲ ص۱۶۱ (هر دو به نقل از الکافی)، معانی الأخبار: ص۲۹۳ (أبی، عن سعد، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن البزنطی، عن مثنّی، عن زرارة).

4.. تهذیب الأحكام: ج۵ ص۴۹۰.

5.. ر. ک: الكافی: ج۴ ص۵۲۰.

6.. روضة المتّقین: ج۵ ص۱۳۹.

7.. کتاب من لا یحضره الفقیه: ج۲ ص۴۸۱.


میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
120

ده میلی مکّه)۱ و مَر۲ حجّ تمتع ندارند؛ زیرا جزء عموم آیه قرار می‏گیرند. حدیث از نوع «تفسیری - تبیینی» است. این حدیث عیناً در تفسیر العیّاشی،۳ الکافی،۴ التهذیب و الاستبصار با سندی دیگر۵ آمده است و نقل‏های هم‏مضمون با آن فراوان اند.۶

تعیین ماه‏های حجّ (بقره: آیه ۱۹۷)

۱۰.طریق ۱۱، عَن صَفوانَ بنِ یَحیی، عَن إِسماعِیلَ بنِ جابِرٍ، عَنِ الصَّادِقِ علیه السّلام، قالَ:‏ (ٱلْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ) شَوّالٌ وَ ذُو القَعدَةِ وَ ذُو الحِجَّةِ، وَ مَن أَرادَ الحَجَّ وَفَّرَ شَعرَهُ إِذا نَظَرَ إِلى هِلالِ ذِی القَعدَةِ، وَ مَن أَرادَ العُمرَةَ وَفَّرَ شَعرَهُ شَهراً.۷

گونه‏شناسی و تخریج: در حدیث، مراد از ماه‏های معلوم حج، تبیین شده و روایت «تفسیری - تبیینی» است. صدوق از چندین راوی، حدیث را نقل کرده است۸ و در دیگر

1.. ر. ک: النهایة: ج۲ ص۶۲.

2.. ر. ک: معجم البلدان: ج۴ ص۶۳.

3.. تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۹۴ (عن سعید الاعرج...).

4.. «عدّة من أصحابنا، عن سهل بن زیاد، عن أحمد بن محمّد بن أبی نصر، عن عبد الكریم بن عمرو، عن سعید الأعرج، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام قال» (الكافی: ج۴ ص۲۹۹).

5.. «موسى بن القاسم، عن صفوان بن یحیى و ابن أبی عمیر، عن عبد اللَّه بن مسكان، عن عبید اللَّه الحلبیّ و سلیمان بن خالد و أبی بصیر، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام قال‏» (تهذیب الأحکام: ج۵ ص۳۲، الاستبصار: ج۲ ص۱۵۷).

6.. ر. ک: قرب الإسناد: ص۲۴۴، تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۹۳ - ۹۴، الكافی: ج۴ ص۹۳ - ۹۴، تهذیب الأحکام: ج۵ ص۳۲ - ۳۳ و ۴۹۲.

7.. کتاب من لا یحضره الفقیه: ج۲ ص۳۰۱ - ۳۰۲. طریق صدوق به اسماعیل بن جابر چنین است: «محمّد بن موسى بن المتوكّل رضی الله عنه، عن عبد اللّٰه بن جعفر الحمیری، عن محمّد بن عیسى، عن صفوان بن یحیى، عن إسماعیل بن جابر». این سند با طریق فهارس به کتاب اسماعیل بن جابر، قرابت فراوان دارد؛ زیرا عبیدی از طریق صفوان، کتاب إسماعیل بن جابر را نقل می‏کند (ر. ک: رجال النجاشی: ش۷۱، الفهرست، طوسی: ش۴۹). پس محتمل است صدوق حدیث را از کتاب جابر دریافته باشد. از دیگر سو، حمیری از راویان کتاب‏های عبیدی در فهارس است (ر. ک: رجال النجاشی: ش۸۹۶). از این رو، اخذ از کتاب‏های عبیدی چون کتاب التفسیر دور از ذهن نیست.

8.. صدوق این حدیث را از «معاویة بن عمّار» و «هشام بن حکم» از امام صادق علیه السّلام و از «اسحاق بن عمّار» از امام کاظم علیه السّلام هم نقل کرده و حدیث در خود کتاب من لا یحضره الفقیه دارای تعدّد طریق است.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 987
صفحه از 291
پرینت  ارسال به