گفتار دوم:
طرق و منابع بازیابی کتاب التفسیر
سخن دکتر مدرّسی طباطبایی در باره شیوه بازیابی مصادر کهن و مکتوب شیعی، متین و استوار است:
در جای خود، این مطلب ثابت شده است که مجامیع متقدّم حدیث، بیشتر مطالب خود را از نوشتههای پیشین بر گرفته و غالباً اسناد این روایات، نشانگر طریق دستیابی مؤلّفان آثار بعدی به کتابهای پیشین است نه سند نقل شفاهی نقلها.... به نظر میرسد که اگر روایتی با همان اسناد که در کتابشناسیهای قدیم شیعی برای دفاتر حدیثی اصحاب ائمّه ذکر شده و یا دست کم به همان راوی اعلی - که فهرستها به عنوان راوی کتاب از مؤلّف معرّفی میکنند - استناد داده شده باشد، به احتمال زیاد از همان اثر مکتوب متقدّم سرچشمه گرفته است. همین مطلب در مواردی که شمار زیادی روایت از یک مؤلّف متقدّم، به سند واحد نقل شود، و نیز در مواردی که از یک مؤلّف، همزمان با چندین سند - که همواره یکسان اند - نقل شود، صادق است. حلقه مشترک در این مورد، به احتمال زیاد، یک دفتر حدیثی مکتوب است.۱
بر این اساس، نخستین گام، یافتن روایات تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید است که در آن به تبیین آیت یا آیاتی از قرآن پرداخته شده است و آن گاه سنجش میزان مطابقت اسانید آن با طرق موجود در فهارس و مشیخهها.
در بخش پیشین گذشت که تنها شیخ طوسی از «تلّعکبری، از ابن همّام، از حسین بن احمد مالکی یا محمّد بن جعفر رزّاز، از محمّد بن عیسی بن عبیدی یقطینی» کتاب التفسیر را گزارش کرده است. کاوش در روایات تفسیری منقول از عبیدی نشان میدهد
