رجمی اشاره شده که گفته‏اند تلاوتش نسخ شده و حکمش پا برجاست.^۱

بخش شایان توجّهی از روایات تفسیری عبیدی (۱۱۲ روایت و ۷۰ در صد کلّ روایات) از گونه « تفسیری - تبیینی» است. در نگاهی کلان می‏توان این روایات را به روایات فقهی و غیر فقهی تقسیم کرد. ۳۶ روایت (۳۳ درصد روایات این گونه) در باره موضوعات فقهی مختلف است، مانند: «طهارت»(شیوه وضو و تیمّم بر اساس تحلیل آیه مربوط به آن / مائده: آیه ۶)، «صلاة» (مبطل بودن برگرداندن روی از قبله / بقره: آیه ۱۴۴،^۲ اشارات قرآنی نمازهای پنجگانه / بقره: آیه ۲۳۸، وجوب قصر نماز مسافر / نساء: آیه ۱۰۱،^۳ معنای موقوت بودن نماز / نساء: آیه ۱۰۳، سکوت به گاه قرائت امام جماعت / اعراف: آیه ۲۰۴،^۴ قرائت با صدایی میانه در نماز / اسرا: آیه ۱۱۰)، «زکات» (اموال شخص منع کننده زکات، طوقی بر گردن او در روز قیامت / آل عمران: آیه ۱۸۰،^۵ شرطیت یا عدم شرطیت امامی بودن در موارد مصرف زکات و صدقه / توبه: آیه ۶۰، مقدّم داشتن زکات فطره بر نماز عید / اعلی: آیه ۱۴ - ۱۵،^۶ حدّ جزیه منوط به نظر امام / توبه: آیه ۲۹، «حج» (نبودِ حجّ تمتّع برای مکّیان و اهالی مناطق نزدیک به مکّه / بقره: آیه ۱۹۶،^۷ تعیین ماه‏های حجّ / بقره: آیه ۱۹۷، مصداق تعجیل کننده در کوچ نخست / بقره: آیه ۲۰۳،^۸ پرهیز از صید شرط اباحه رفتن در کوچ نخست / بقره: آیه ۲۰۳، عید قربان حجّ اکبر / توبه: آیه ۳،^۹ مصداق چهار ماه حرام / توبه: آیه ۳۶، قیامت روز گرد

گفتار دوم:

تحلیل روایات تفسیری

تحلیل گونه‏شناسانه و موضوعی روایات تفسیری

بر خلاف گزارش‏های بر جای مانده از کتاب التفسیر عبیدی، روایات تفسیری‏ای که او در سلسله سند آنها قرار دارد و بنا بر دلایلی که در بررسی طرق روایات عبیدی گذشت، نمی‏توان به یقین از وجود آنها در کتاب التفسیر دم زد، سرشت و ماهیتی همگن و یکنواخت ندارند و این گونه نیست که جایگاه، فضائل و ولایت اهل بیت یا مطاعن دشمنان و مخالفان در آنها محوریت داشته باشد. برای روشن‏تر شدن این مطلب روایات تفسیری وی را به لحاظ گونه و موضوع از نظر می‏گذرانیم.

از مجموع ۱۶۰ روایت تفسیری عبیدی، تنها دو روایت (یعنی ۲/۱ در صد روایات) معنا شناخت است و از معنای واژه‏های «وسط»^۱ و «صمد» پرده بر می‏دارد. از این مجموع، نُه روایت (۶/۵ در صد روایات) از مقوله «آیه شناخت» است و در این میان، شش روایت از نزول آیات در باره امام علی علیه السّلام سخن می‏گوید.^۲ سایر روایات جهتگیری واحدی ندارند. برای نمونه، یک روایت، آیات افک را به ماجرای تهمت برخی زنان پیامبر به ماریه قبطیه پیوند می‏زند.^۳ روایت دیگر، سبب نزول آیات ۲۳ و ۲۴ سوره کهف را عدم استثنای پیامبر و حبس وحی می‏انگارد. در یک روایت نیز از کسانی سخن به میان آمده که (مَن يَعْبُدُ ٱللَّهَ عَلَىٰ حَرْفٍ)^۴ در باره آنان نازل شده است و در روایتی شگفت هم به آیه