عذاب الهی بر سرکشان،^۱ و در سوره حج، قائم و اصحابش، مصداق مظلومان مأذون به جهاد،^۲ و در سوره شعرا خروج قائم علیه السّلام، آیتی الهی که گردنکشان را به فروتنی وا می‏دارد، دانسته شده است.^۳

آنچه تا کنون آمد، روایاتی است که ائمّه علیهم السّلام را محور تطبیق خویش قرار داده‏اند؛ امّا بخشی از روایاتِ بر گرفته از کتاب التفسیر عبیدی، شیعیان و پیروان ائمه علیهم السّلام را هم از چشم دور نداشته و آنان را مصداقِ آیاتی چون (‏وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا)،^۴ (إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ ٱلْمَلَائِكَةُ)،^۵ (إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا ٱلصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا ٱلْأَنْهَارُ)، دانسته‏اند.^۶ روایت هم به تقابل اینان با دشمنان و مخالفان ولایت ائمّه علیهم السّلام توجّه داده و بر این مبنا نزدیکان و شیعیان امام را «المُقَرَّبینَ»، «أَصحابِ الیَمینِ»^۷ و دشمنان را (ٱلْمُكَذِّبِينَ ٱلضَّالِّينَ)، خوانده است.^۸

افزون بر افراد، «عملکردها، رخدادها و حوادث» پسینیِ نزول آیات هم در روایات جری و تطبیقی مورد نظر قرار گرفته‏اند. البتّه در این رخدادها، قهرمان، اهل بیت علیهم السّلام و ضدّ قهرمان، مخالفان ایشان اند، مانند تطبیق (وَ إِن يَكَادُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ) بر عکس العمل اصحاب پس از اعلام جانشینی امام علی علیه السّلام در غدیر خم^۹ یا انطباق (وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ‏فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقًا مِّنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ)، بر محقّق

پیامبر صلی الله علیه و آله به عنوان افراد شاخص یک آیه باز شناخته می‏شوند، مانند تطبیق «شفع»^۱ بر این دو تن. در پاره‏ای از روایات هم امیر مؤمنان علیه السّلام و مهم‏ترین دشمنش معاویه، نمونه‏هایی از مدلول آیه قرار می‏گیرند، چنان که در تطبیق (مَنْ أُوتِىَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ) و (مَنْ أُوتِىَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ) بر این دو دیده می‏شود. در روایتی در باره آیه (وَ وَالِدٍ وَمَا وَلَدَ) می‏بینیم که به امام علی علیه السّلام و حسنین علیهما السّلام اشاره می‏رود.^۲ البتّه معرّفی امام حسن و امام حسین به عنوان مصداق‏ آیات، منحصر به این روایت نیست و در روایتی دیگر، اینان نمونه اعلای (أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا) دانسته ‏شده‏اند.

دایره جری و تطبیق‏ها در روایات پیش‏گفته، تمام ائمّه علیهم السّلام و ولایت ایشان را نیز در بر می‏گیرد و در تبیین نمونه‏های «عباد الرحمن»،^۳ «عالمون»، «إنّه لذکر لک و لقومک و سوف تسئلون»،^۴ «و ما ادراک ما العقبه فکّ رقبه» و تعیین مخاطب «ادعونی استجب لکم»^۵ به چشم می‏آید.

نهادن مصداق‏‏های نوپدید فراروی آیات به موارد یاد شده ویژه نیست، بلکه به آخر الزمان و ظهور منجی هم تسرّی می‏یابد. بهری از روایات، سودای «رجعت» دارند و به مثل آیه (إِنَّ ٱلَّذِى فَرَضَ عَلَيْكَ ٱلْقُرْءَانَ لَرَادُّكَ إِلَىٰ مَعَادٍ) را بر بازگشت پیامبر صلی الله علیه و آله به گاهِ رجعت منطبق می‏سازند^۶ یا آیت را در (إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّنَ ٱلسَّمَاءِ ءَايَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَٰضِعِينَ) رجعت علی علیه السّلام می‏انگارند.^۷ همچنین در بعضی احادیث، قائم علیه السّلام و خروج او، مصداق‏ آیات قرآن دانسته می‏شوند. مثلاً در سوره انبیا ظهور قائم، مصداق