فَقالَ (سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ).^۱

گونه‏شناسی و تخریج: روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است، با این توضیح که ابتدای آیه (مَا قَدَرُوا ٱللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ) را سخن خداوند و عبارت (وَٱلْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ ٱلْقِيَامَةِ وَ ٱلسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ) را سخن کسانی می‏داند که خدا را به آفریدگانش تشبیه می‏کنند، گویا عبارتی چون «إذ قالوا إنّ...» پیش از این عبارت در تقدیر است و ادامه آیه را هم سخن خداوند در تنزیه خویش از این انگاره می‏شمارد. گفتنی است که ظاهر آیه و عبارت، چنین تفکیکی را بر نمی‏تابد.

سوره شورا

سبب نزول آیه (شورا: آیه ۲۳)

۱۲۸.طریق ۲۸^۲، عَن مُحَمَّدِ بنِ سِنانٍ، عَن إِسماعیلَ بنِ جابِرٍ وَ عَبدِ الكَرِیمِ بنِ عَمرٍو، عَن عَبدِ الحَمیدِ بنِ أبی الدَّیلَمِ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام قالَ:....فَلَمّا قَدِمَ المَدینَةَ أَتَتهُ الأَنصارُ فَقالُوا: یا رَسُولَ اللّٰهِ، إِنَّ اللّٰهَ جَلَّ ذِكرُهُ قَد أَحسَنَ إِلَینا وَ شَرَّفَنا بِكَ وَ بِنُزولِكَ بَینَ ظَهرانَینا، فَقَد فَرَّحَ اللَّهُ صَدیقَنا وَ كَبَتَ عَدُوَّنا، وَ قَد یَأتِیكَ وُفُودٌ فَلا تَجِدُ ما تُعطِیهِم فَیَشمَتُ بِكَ العَدُوُّ، فَنُحِبُّ أَن تَأخُذَ ثُلُثَ أَموالِنا حَتّى إِذا قَدِمَ عَلَیكَ وَفدُ مَكَّةَ وَجَدتَ ما تُعطِیهِم فَلَم یَرُدَّ رَسولُ اللّٰهِ صلی الله علیه و آله عَلَیهِم شَیئاً وَ كانَ یَنتَظِرُ ما یَأتِیهِ مِن رَبِّهِ فَنَزَلَ جَبرَئیلُ علیه السّلام وَ قالَ: (قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا ٱلْمَوَدَّةَ فِى ٱلْقُرْبَىٰ)، وَ لَم یَقبَل أَموالَهُم، فَقالَ المُنافِقُونَ: ما أَنزَلَ اللَّهُ هٰذا عَلى مُحَمَّدٍ، وَ ما یُرِیدُ إِلّا أَن یَرفَعَ بِضَبعِ ابنِ عَمِّهِ وَ یَحمِلَ عَلَینا أَهلَ بَیتِهِ، یَقُولُ أَمسِ: «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ» وَ الیَومَ‏ «قُل لا أَسئَلُكُم عَلَیهِ أَجراً إِلّا المَوَدَّةَ فی القُربى‏»!... .^۳

سوره صافّات

ابراهیم علیه السّلام در شمار شیعیان است (صافّات: آیه ۸۳)

۱۲۶.طریق ۱۷^۱، عَن النَّضرِ بن سُوَیدٍ، عَن سَماعَةَ، عَن أبی بَصِیرٍ، عَن أبی جَعفَرٍ علیه السّلام أَنَّهُ قالَ‏: لِیَهنِئكُمُ الِاسمُ. قُلتُ: وَ ما هُوَ جُعِلتُ فِداكَ؟ قالَ الشِّیعَةُ. قِیلَ: إِنَّ النّاسَ یُعَیِّرُونَنا بِذٰلِكَ! قالَ أ ما تَسمَعُ قَولَ اللّٰهِ‏ (وَ إِنَّ مِن شِيعَتِهِ‏لَإِبْرَاهِيمَ)، وَ قَولَهُ: (فَاسْتَغَٰثَهُ ٱلَّذِى مِن شِيعَتِهِ عَلَى ٱلَّذِى مِنْ عَدُوِّهِ)؟ لِیَهنِئكُمُ الِاسمُ.^۲

گونه‏شناسی و تخریج: هر کس که از راه و روش فرد دیگری پیروی کند، شیعه آن فرد خوانده می‏شود، چه به لحاظ زمانی، پیش از آن فرد زیسته باشد یا پس از او، چنان که در آیه ۵۴ سوره سبأ می‏خوانیم: (وَ حِيلَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ مَا يَشْتَهُونَ كَمَا فُعِلَ بِأَشْيَاعِهِم مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا فِى شَكٍّ مُّرِيبٍ).^۳ بر این اساس، می‏توان ابراهیم را شیعه ائمّه دانست. این روایت از نوع «تأویلی» است. تأویل الآیات نیز آن را با سندی مرسل آورده است.^۴

سوره زمر

آیه در نکوهش تشبیه کنندگان خداوند به آفریدگان (زمر: آیه ۶۷)

۱۲۷.طریق ۲۹: سَأَلتُ أَبا الحَسَنِ عَلِیَّ بنَ مُحَمَّدِ العَسكَرِیَّ علیه السّلام عَن‏ قَولِ اللّٰهِ عز و جل: (وَٱلْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ ٱلْقِيَامَةِ وَ ٱلسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ)، فَقالَ: ذٰلِكَ تَعیِیرُ اللّٰهِ تَبارَكَ وَ تَعالَى لِمَن شَبَّهَهُ بِخَلقِهِ، أ لا تَرى أَنَّهُ قالَ‏ (وَمَا قَدَرُوا ٱللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ)؟ وَ مَعناهُ: إِذ قالُوا: إِنَّ الأَرضُ جَمیعاً قَبضَتُهُ یَومَ القِیامَةِ وَ السَّماواتُ مَطوِیاتٌ بِیَمینِهِ‏، كَما قالَ عز و جل‏ (وَمَا قَدَرُوا ٱللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قَالُوا مَا أَنزَلَ ٱللَّهُ عَلَىٰ بَشَرٍ مِّن شَىْ‏ءٍ)، ثُمَّ نَزَّهَ عز و جل نَفسَهُ عَنِ القَبضَةِ وَ الیَمینِ