پیش‌گفتار

تاریخ تفسیر امامیه، از دیرباز تا کنون، شاهد تلاش‌های سترگ امامان، عالمان و راویان شیعی در خدمت به قرآن کریم بوده است. تلاش‌هایی که از روزگار امام علی علیه السّلام و صحابیان آغاز گشت، در عصر زرین امام باقر و امام صادق علیهما السّلام نضج گرفت و سپس در درازنای تاریخ استمرار یافت. قرآن پژوهی در این دوره‏ها با فراز و نشیب‏هایی همراه بوده است که در این میان نقش ائمه علیهم السّلام و راویان ایشان بسی برجسته می نماید. برنمودن کوشش های در این عرصه، به مطالعه و پژوهش‏های گسترده در حوزه تفسیر امامیه و جریان های مرتبط نیاز دارد که از جمله آنها، دستیابی به احادیث قرآنی این بزرگواران و شاگردان ایشان است. امامان علیهم السّلام افزون بر تفسیر مستقیم قرآن و گره‏‏گشایی از مسائل تفسیری، به هنگام تبیین معارف و احکام دینی و نیز در رویارویی با جریان‏های التقاطی و انحرافی، صدها آیه از قرآن را مستند خویش ساختند که خود اندوخته بزرگی از تبیین‏های قرآنی را برای ما به ارمغان می آورد.

یافتن این گفتارهای قرآنی به مثابه دستیابی به ریشه‏های تاریخی تفسیر امامیه و ترسیم تصویری هر چند ناتمام از مدارس تفسیری آن روزگار است. بهره‏مندی راویان از اهل بیت علیهم السّلام در حوزه تفسیر و قرآن شناسی و تکاپوی ستودنی ایشان در نگاهداری و انتقال آن به نسل‏های بعدی، دانشی گران‏بها را پدید آورد ولی سوگمندانه بسیاری از آنها از دستبرد روزگار ایمن نماند و به ما نرسید. بازیابی و بازسازی این تراث قرآنی - تفسیری از قرون نخست اسلامی به عنوان یکی از مهم ترین دوره های تاریخی اثرگذار، می‏تواند