دیدن آنها به ایمان پناه می‏برند؛ زیرا به منکران وجود خدا، توحید او یا رسولانش می‏نمایاند که حق و حقیقت چیست. الفاظ آیه چون «یوم» یا «بعض آیات ربّک» هم تعیّن و اختصاص به روز و آیات ویژه‏ای ندارند. بنا بر این، قابلیت صدق آن بر حوادث و رویدادهای ظهور چندان دور از ذهن نیست.^۱ با این حال، این معنا از ظهور آیه بر نمی‏آید. به همین دلیل، این روایت از قبیل روایات «تأویلی» است. مضمون این حدیث در سایر کتاب‏های روایی نقل شده است.^۲

سوره اعراف

کیستی اصحاب اعراف (اعراف: آیه ۴۶)

۶۰.طریق ۳^۳، عَن یُونُسَ، عَن رَجُلٍ جَمیعاً، عَن زُرارَةَ، قالَ: قالَ لی أبو جَعفَرٍ علیه السّلام: ما تَقولُ فی أَصحابِ الأَعرافِ؟ فَقُلتُ: ما هُم إِلّا مُؤمِنُونَ أَو كافِرُونَ؛ إِن دَخلُوا الجَنَّةَ فَهُم مُؤمِنُونَ؛ وَ إِن دَخلُوا النّارَ فَهُم كافرُونَ. فَقالَ: وَ اللّٰهِ ما هُم بِمُؤمِنینَ وَ لا كافِرینَ، وَ لَو كانُوا مُؤمِنینَ دَخلُوا الجَنَّةَ كَما دَخَلَها المُؤمِنونَ، وَ لَو كانوا كافِرینَ لَدَخلُوا النّارَ كَما دَخَلَها الكافِرونَ، وَ لٰكِنَّهُم قَومٌ استَوَت حَسَناتُهُم وَ سَیِّئاتُهُم فَقَصُرَت بِهِمُ الأَعمالُ، وَ إِنَّهُم لَكَما قالَ اللَّهُ عز و جل.

۰.فَقُلتُ: أ مِن أَهلِ الجَنَّةِ هُم أَو مِن أَهلِ النّارِ؟ فَقالَ اترُكهُم حَیثُ تَرَكَهُمُ اللَّهُ. قُلتُ: أ فَتُرجِئُهُم؟ قالَ: نَعَم، أُرجِئُهُم كَما أَرجَأَهُمُ اللَّهُ؛ إِن شاءَ أَدخَلَهُمُ الجَنَّةَ بِرَحمَتِهِ، وَ إِن شاءَ ساقَهُم إِلى النّارِ بِذُنُوبِهِم وَ لَم یَظلِمهُم. فَقُلتُ: هَل یَدخُلُ الجَنَّةَ كافِرٌ؟ قالَ: لا. قُلتُ: هَل یَدخُلُ النّارَ إِلّا كافِرٌ؟ قالَ: فَقالَ، لا، إِلّا أَن یَشاءَ اللَّهُ. یا زُرارَةُ، إِنَّنِی أَقولُ «ما شاءَ اللَّهُ» وَ أَنتَ لا تَقولُ «ما شاءَ اللَّهُ»، امّا إِنَّكَ إِن كَبِرتَ رَجَعتَ وَ تَحَلَّلَت عَنكَ عُقَدُكَ.^۴

کرده است. البتّه در این روایت، حصری وجود دارد که با ظاهر آیه سازگار نیست و شاید به دلیل شک یا انکار مخاطب یا از اثرات نقل به معنا باشد. روایت بالا از نوع «تفسیری - تبیینی» است و عیّاشی آن را با سند مرسل از ابو بصیر نقل کرده است^۱ و با طریقی دیگر در ثواب الأعمال نیز یافت می‏شود که در حدیث پسین گزارش خواهد شد.

۵۸.طریق ۱۴، عَن إِبراهِیمَ بنِ عَبدِ الحَمِیدِ، عَن عَلِیِّ بن أبی حَمزَةَ، عَن أبی بَصِیرٍ، عَن أبی جَعفَرٍ علیه السّلام، قالَ: ما انتَصَرَ اللَّهُ مِن ظالِمٍ إِلّا بِظالِمٍ، وَ ذٰلِكَ قَولُ اللّٰهِ تَعالَى: (وَكَذَٰلِكَ نُوَلِّى بَعْضَ ٱلظَّالِمِينَ بَعْضَاً).^۲

گونه‏شناسی و تخریج: روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است. عین این روایت را در حدیث بالا از الکافی (حدیث بالا)^۳ و تفسیر العیّاشی^۴ دیدیم.

روز ظهور قائم، روز آمدن آیات الهی (انعام: آیه ۱۵۸)

۵۹.طریق ۴۲، عَن یونُسَ بنِ عَبدِ الرَّحمٰنِ، عَن عَلِیِّ بن أبی حَمزَةَ، عَن أبی بَصِیرٍ، قالَ: قالَ الصّادِقُ جَعفَرُ بن مُحَمَّدٍ علیه السّلام‏؛ فی قَولِ اللّٰهِ عز و جل‏: (يَوْمَ يَأْتِى بَعْضُ آٰيَاتِ رَبِّكَ لَا يَنفَعُ نَفْسًا إِيمَٰنُهَا لَمْ تَكُنْ ءَامَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِى إِيمَٰنِهَا خَيْرًا)، یَعنی خُرُوجَ القائِمِ المُنتَظَرِ مِنّا، ثُمَّ قالَ علیه السّلام: یا أَبا بَصیرٍ طُوبى لِشیعَةِ قائِمِنا، المُنتَظِرینَ لِظُهورِهِ فی غَیبَتِهِ، وَ المُطیعینَ لَهُ فی ظُهُورِهِ، أُولٰئِكَ أَولِیاءُ اللّٰهِ الَّذینَ‏ لا خَوفٌ عَلَیهِم وَ لا هُم یَحزَنونَ.‏^۵

گونه‏شناسی و تخریج: ظاهر آیه و سیاقی که در آن به کار رفته، در باره روز قیامت است؛^۶ ولی روایت، آن را روز خروج امام مهدی؟عج؟ دانسته است. این مطلب را می‏توان چنین موجّه کرد که درون‏مایه آیه، حاکی از ظهور نشانه‏هایی است که مردم با