امر به پیوند با امام و صبر پیشه کردن در برابر دشمنان (آل عمران: آیه ۲۰۰)

۲۹.طریق^۱۶، عَن الحَسَنِ بن مَحبوبٍ، عَن یَعقُوبَ السَّرّاجِ، قالَ: قُلتُ لِأبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام: تَخلُو الأَرضُ مِن عالِمٍ مِنكُم حَیٍّ ظاهِرٍ تَفزَعُ إِلَیهِ النّاسُ فی حَلالِهِم وَ حَرامِهِم؟ فَقالَ: یا أَبا یُوسُفَ، لا، إِنَّ ذٰلِكَ لَبَیِّنٌ فی كِتابِ اللّٰهِ تَعالَى فَقالَ:‏ (يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا ٱصْبِرُوا وَصَابِرُوا) عَدُوَّكُم مِمَّن یُخالِفُكُم (وَ رابِطُوا) إِمامَكُم‏ (وَٱتَّقُوا ٱللَّهَ) فِیما یَأمُرُكُم وَ فَرَضَ عَلَیكُم.^۲

گونه‏شناسی و تخریج: آیه سفارشی کلّی، همیشگی و همه‏زمانی به جماعت مؤمنان است که صبر پیشه کنند، دیگران را به صبر فرا خوانند، با یکدیگر ارتباط ایجاد کنند و تقوای الهی پیشه کنند. روایت از این بسترِ عام و همه‏زمانی برای اثبات وجود امام در تمام زمان‏ها بهره برده است، بدین سان که مفهوم ارتباط را که عام است به ارتباط و پیوند با امام گره زده و چنان که مجلسی می‏گوید، مرابطه با امام، فرع بر وجود اوست.^۳ از دیگر سوی، این اوامر مربوط به تمام زمان‏ها هستند، پس مرابطه با امام باید در همه دوران‏ها باشد و وجود او هم بالطبع در تمام روزگاران مفروض است. افزون بر این، صبر پیشه کردن در آیه را هم به صبر در برابر مخالفان و دشمنان عقیدتی دانسته است. این روایت، لایه‏ای باطنی از آیه را نشان می‏دهد و می‏توان آن را در زمره روایات «تأویلی» آورد. این حدیث در تفسیر العیّاشی^۴ با سندی مرسل ذکر شده و با اندکی تفاوت در المناقب، ابن

وَ الرَّسولِ مِن بَعدِ ما أَصابَهُمُ القَرحُ،‏ [وَ قَولُهُ]: (لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَٱتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ)‏ إِنَّما أُنزِلَت فی أَمِیرِ المُؤمِنینَ علیه السّلام.^۱

گونه‏شناسی و تخریج: این حدیث از نزول آیه در باره امیر مؤمنان سخن می‏گوید که در روایات دیگر هم مورد تأکید است.^۲ پس، از روایات «آیه شناخت» است. این روایت در تفسیر العیّاشی با سندی مرسل ذکر شده^۳ و قسم اخیر آن در تفسیر فرات نیز آمده است.^۴ همچنین روایاتی دیگر، مؤیّد نزول این آیه در مورد امیرمؤمنان علیه السّلام است.^۵

اموال نپردازنده زکات، طوقی بر گردن او در روز قیامت (آل عمران: آیه ۱۸۰)

۲۸.طریق ۱۰ - ۱۲، عَن حَمّادِ بنِ عیسی، قالَ: رَوى حَرِیزٌ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام أَنَّهُ قالَ: ما مِن ذی مالٍ - ذَهَبٍ أَو فِضَّةٍ - یَمنَعُ زَكاةَ مالِهِ إِلّا حَبَسَهُ اللَّهُ عز و جل یَومَ القِیامَةِ بِقاعٍ قَرقَرٍ، وَ سَلَّطَ عَلَیهِ شُجاعاً أَقرَعَ یُریدُهُ وَ هُوَ یَحِیدُ عَنهُ،‏ فَإِذا رَأَى أَنَّهُ لا یَتَخَلَّصُ مِنهُ أَمكَنَهُ مِن یَدِهِ فَقَضِمَها كَما یُقضَمُ الفُجلُ‏ ثُمَّ یَصِیرُ طَوقاً فی عُنُقِهِ، وَ ذٰلِكَ قَولُ اللّٰهِ عز و جل‏: (سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ ٱلْقِيَامَةِ). وَ ما مِن ذی مالٍ - إِبِلٍ أَو بَقَرٍ أَو غَنَمٍ - یَمنَعُ زَكاةَ مالِهِ إِلّا حَبَسَهُ اللَّهُ یَومَ القِیامَةِ بِقاعٍ قَرقَرٍ، یَطَؤُهُ كُلُّ ذاتِ ظِلفٍ بِظِلفِها وَ یَنهَشُهُ كُلُّ ذاتِ نابٍ بِنابِها. وَ ما مِن ذِی مالٍ - نَخلٍ أَو كَرمٍ أَو زَرعٍ - یَمنَعُ زَكاتَهُ إِلّا طَوَّقَهُ اللَّهُ تَعالَى رَیعَةَ أَرضِهِ إِلى سَبعِ أَرَضینَ إِلى یَومِ القِیامَةِ.^۶

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، بخل عامّ در آیه را به بخل در زکات تخصیص زده و چگونگی برخورد با نپردازنده آن را در روز قیامت را شرح داده است. بنا بر این، روایت از گونه «تفسیری - تبیینی» است. این حدیث در مصادر دیگر و از طرق دیگر نیز نقل شده است.^۷