109
میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی

برای شفاعت از سوی خداوند مأذون اند. این روایت از نوع «تفسیری - تبیینی» است. طرق دیگر آن در المحاسن۱ و الکافی۲ نیز آمده است.

آرزوی داشتن ولایت علی علیه السّلام به روز حشر (نبأ: آیه ۴۰)

۴۰.طریق ۱، عَن یونُس بن عَبدِ الرَّحمٰنِ، عَن یونُس بن یَعقُوبَ، عَن خَلَفِ بن حمّاد، عَن هارُونَ بن خارِجَةَ، عَن أبی بَصیرٍ، عَن سَعیدٍ السَّمّانِ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ: قَولُهُ تَعالىٰ‏ (يَوْمَ يَنظُرُ ٱلْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَ يَقُولُ ٱلْكَافِرُ يَالَيْتَنِى كُنتُ تُرَابَاً) یَعنی عَلَوِیاً یُوالی أَبا تُرابٍ‏.۳

گونه‏شناسی و تخریج: تراب بودن در این حدیث، بر تواضع و خشوع در برابر خداوند حمل شده که لازمه آن پذیرش اطاعت پیامبر صلی الله علیه و آله و گردن نهادن بر ولایتِ علی علیه السّلام است. این حدیث، از نوع «تأویلی» است و مضمون آن را می‏توان در دیگر کتاب‏ها یافت.۴

سوره مطفّفین

سبب نزول آیات (مطفّفین: آیه ۲۹ - ۳۶)

۴۱.طریق ۲، عَن یونُس، عَن عَبدِ الرَّحمٰنِ بن سالِمٍ، عَن أبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام‏؛ فی قَولِهِ عز و جل‏: (إِنَّ ٱلَّذِينَ أَجْرَمُوا كَانُوا مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا يَضْحَكُونَ) إِلى آخِرِ السّورَةِ، نَزَلَت فی عَلِی علیه السّلام وَ فی

1.. المحاسن: ج۱ ص۱۸۳ (عنه، عن أبیه، عن سعدان بن مسلم، عن معاویة بن وهب، قال‏...).

2.. الکافی: ج۱ ص۴۳۲ (علیّ بن محمّد، عن بعض أصحابنا، عن ابن محبوب، عن محمّد بن الفضیل، عن أبی الحسن الماضی علیه السّلام، قال‏...) (این نقل، مفصّل‏تر از روایت فوق است).

3.. تأویل الآیات الظاهرة: ص۷۳۶. «خلف بن حمّاد، عن هارون بن خارجة» باید «خلف بن حمّاد و هارون بن خارجة» باشد به دلیل نقل مستقیم هر دو از ابو بصیر، افزون بر این که برقی هم حدیث را با این طریق نقل کرده است: «محمّد بن خالد البرقیّ، عن یحیى الحلبیّ، عن هارون بن خارجة و خلف بن حمّاد، عن أبی بصیر». از دیگر سو، سعید سمّان هم از مشایخ مستقیم یونس است. در (البرهان فی تفسیر القرآن: (ج۵ ص۵۷۲) «و عن سعید السمان» آمده است که ظاهراً همین درست است. پس حدیث طریق دیگری بدین شرح دارد: «... محمّد بن عیسی، عن یونس بن عبد الرحمن، عن سعید السمان، عن أبی عبد اللّٰه».

4.. علل الشرائع: ج۱ ص۱۵۶.


میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
108

سوره جن

مساجد، اوصیای الهی (جن: آیه ۱۸)

۳۸.طریق ۱، عَن یونُس عَن مُحَمَّدِ بن فُضَیلٍ، عَن أبی الحَسَنِ علیه السّلام‏؛ فی قَولِهِ عز و جل‏: (وَ أَنَّ ٱلْمَسَاجِدَ لِلَّهِ) قالَ: هُمُ الأَوصِیاءِ.۱

گونه‏شناسی و تخریج: روایت، مساجد را به اوصیای الهی تأویل کرده که مقام وصایت آنان و تعیین مصداقشان تنها در اختیار خداوند است. از این رو نباید کسی دیگر را با آنان در مقام امامت شریک قرار داد. خداوند خضوع و کرنش در برابر آنان را راه‏گذار طاعت و قرب خویش دانسته است و از همین رو مساجد خوانده شده‏اند۲ این روایت از نوع «تأویلی» است و با سندی دیگر در الکافی۳ و به طور مرسل در المناقب، ابن شهرآشوب۴ نقل شده است.

سوره نبأ

ائمّه علیهم السّلام مأذون به شفاعت در قیامت (نبأ: آیه ۳۸)

۳۹.طریق ۱، عَن یونُس، عَن سَعدانَ بن مُسلِمٍ، عَن۵ مُعاوِیَةَ بن وَهبٍ، عَن أَبی عَبدِ اللَّهِ علیه السّلام، قالَ: سَأَلتُهُ عَن قَولِ اللّٰهِ عز و جل‏: (إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحْمَٰنُ وَ قَالَ صَوَابًا)، قالَ: نَحنُ - وَ اللّٰهِ - المَأذونُ لَهُم یَومَ القِیامَةِ وَ القائِلونَ صَواباً. قالَ: قُلتُ: ما تَقولُونَ إِذ تَكَلَّمتُم؟ قالَ: نَحمَدُ رَبَّنا، وَ نُصَلِّی عَلى نَبِیِّنا، وَ نَشفَعُ لِشیعَتِنا فَلا یَرُدُّنا رَبُّنا.۶

گونه‏شناسی و تخریج: بنا بر این روایت، ائمّه علیهم السّلام از جمله کسانی هستند که در قیامت

1.. همان: ص۷۰۵.

2.. ر. ک:‏الوافی: ج۳ ص۸۹۶، شرح الکافی: ج۷ ص۷۵.

3.. ر. ک: الکافی: ج۱ ص۴۲۵ (عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد، عن محمّد بن إسماعیل، عن محمّد بن الفضیل، عن أبی الحسن علیه السّلام...).

4.. ر. ک: المناقب، ابن شهر آشوب علیهم السّلام ج۴ ص۳۷۸ (محمّد بن الفضیل، عن أبی الحسن علیه السّلام...).

5.. با توجّه به نقل مستقیم یونس از معاویة بن وهب، ظاهراً «و» است نه «عن».

6.. تأویل الآیات الظاهرة: ص۷۳۵.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1279
صفحه از 291
پرینت  ارسال به