73
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

راستای معناشناسی سوسور قرار می‏گیرد۱ و دیگر اینکه کشف معنا از متون بر اساس همگانی‏های زبانی و ذهنی بشر صورت می‏پذیرد. اموری که در میان تمامی انسان‏ها در هر تاریخی که باشند یکسان است. اگرچه اصول معناشناسی شناختی معنا را مبتنی بر تجربه‏های فرهنگی، اجتماعی و فیزیولوژیکی انسان می‏دانند، اما باید در نظر داشت که این اصول مربوط به ساحت ساخت معنا هستند و مکانیزم کشف معنا، تحلیل واحدهای زبان و عبارت‏های آن است و نه رجوع به تاریخ ساخت معنا. به عبارت دیگر معناشناسی شناختی نسبت به مسئله تاریخمندی متون مقدس اظهار نظر نمی‏کند. اینکه تولیدکننده متون کیست و متن تحت تأثیر چه عواملی ایجاد شده، امری است خارج از رسالت معناشناسی شناختی. معناشناسان شناختی تنها توصیف می‏کنند که فرایند ساخت معنا در زبان چگونه است اما معین نمی‏کنند که هر متنی لزوماً تحت تأثیر چه عوامل مشخصی صادر گردیده است. تأثیرپذیری عبارت‏های هر متنی پس از بررسی زبانی آن مشخص می‏گردد. بنابراین نمی‏توان به صورت کلی حکم کرد که یک متن لزوماً از یک عامل فرهنگی تأثیر پذیرفته باشد. به بیان دیگر بحث تأثیرپذیری متون مقدس از فرهنگ زمانه مسئله‏ای کلامی است نه معناشناختی.۲ معناشناسی در حقیقت تنها فرایند تولید معنا را توضیح می‏دهد، اما نسبت به مبانی اعتقادی و کلامی درباره متون اظهار نظر نمی‏کند.

در نهایت متون دینی به جهت آنکه به زبان بشری صادر گردیده‏اند وارد بازی

1.. روشن و اردبیلی، مقدمه‏ای بر معناشناسی شناختی، ص۱۹.

2.. اگرچه یک امر معناشناختی (معناشناسی تاریخی) عامل ابراز دیدگاه تأثیرپذیری متون مقدس از فرهنگ زمانه گردیده است اما اصل فرضیه و پاسخ‏هایی که به آن داده شده همگی اموری مربوط به کلام جدید شمرده می‏شوند. برای مطالعه بیشتر، ر.ک: رستمی، پژوهشی در نسبت میان قرآن و فرهنگ زمانه.


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
72

ضرورتاً متونی تاریخی نیز هستند؛ به این معنا که دلالت این متون ازآن نظام زبان - فرهنگی که بخشی از آن است، جدا نیست؛ ازاین‏رو زبان و محیط فرهنگی مرجع تفسیر و تألیف محسوب می‏گردد.۱

در این دیدگاه، قرآن و حدیث نه‏تنها ناظر به فرهنگ زمان خود بوده‏اند بلکه از آن اثر نیز پذیرفته‏اند. بنابراین برای فهم این متون باید فرهنگی را که متن دینی در آن فرهنگ تولید شده شناخت و با زبان آن آشنایی یافت؛ اما شناخت فرهنگ و زبان متن تا چه اندازه بر فهم متن تأثیر می‏گذارد؟ دیدگاه معناشناسان شناختی درباره اثرپذیری متن از فرهنگ زمانه چیست؟

در معناشناسی تاریخی یا درزمانی توجه به تحول زبان و تغییرات معنایی آن در بستر تاریخ است. در معناشناسی درزمانی معنای یک واژه در تطور تاریخی آن شناخته می‏شود. ویژگی این‏گونه از معناشناسی این است که متکی بر اسناد تاریخی و تفسیر آن اسناد است.۲ بدین‏ترتیب تاریخمندی متون بر اساس معناشناسی تاریخی توجیه می‏یابد، اما پس از گسترش دیدگاه معناشناسی‏های ساختارگرا که رویکرد همزمانی را ملاک فهم معنای متون قرار می‏دهند، مسئله تاریخمندی به کلی بدون وجه خواهد بود؛ زیرا در این رویکرد معناشناختی، بدون در نظر گرفتن عوامل و تغییرات تاریخی تأثیرگذار بر تحول معنایی، حالت زبانی موجود بررسی می‏شود.۳ معناشناسی شناختی را نیز می‏توان به گونه‏ای معناشناسی ساختارگرا دانست که تحلیل معنا نه بر اساس اسناد تاریخی که بر اساس ملاک‏های زبانی صورت می‏گیرد. یکی به دلیل اینکه این معناشناسی در

1.. ابوزید، نقد الخطاب الدینی، ص۲۰۹.

2.. ر.ک: رکعی و نصرتی، میدان‏های معنایی در کاربست قرآنی، ص۳۲.

3.. همان، ص۱۱۲.

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2191
صفحه از 369
پرینت  ارسال به