دیگری در موردی است که مربوط به تکلیف شرعی نباشد که در این موارد مسامحه صورت می‏گیرد.^۱

در معناشناسی جدید، چنانچه معنای جمله را مستقل از گوینده و شنونده و شرایط حاکم بر آن در نظر بگیریم مدلول مطابقی به اصطلاح اصولیون رخ داده است؛ اما گاه گوینده با توجه به شرایط و موقعیت خود و شنونده و یا محیط، معانی دیگری در نظر می‏گیرد که این همان مدلول التزامی بالمعنی‏الاعم اصولیان است. آنچه معناشناسی شناختی بر آن تأکید دارد اصالتاً فرایندی است که در ساخت معنا رخ می‏دهد و نه در کشف آن. در رتبه ساخت معنا، گوینده با توجه به چشم‏انداز و اطلاعاتی که از آن برخوردار است و با پردازش ذهنی از اطلاعات، محیط و شرایط فیزیولوزیکی خود اقدام به پدید آوردن معانی در قالب ساختارها و قواعد زبانی می‏کند.

این شرایط در حقیقت همگانی‏های انسانی هستند که در همه انسان‏ها به صورت عمدتاً ناخودآگاه وجود دارند و با مطالعه و استخراج آنها می‏توان به آنچه سبب ظهور چنین معانی در قالب ساختار ویژه شده است، پی برد. بر اساس چنین ضوابطی می‏توان ادعا کرد که به پردازش‏های گوینده و اطلاعات زمینه آن دست یافته‏ایم و این همان مراد جدی است که همواره از انتقال معنا در قالب زبان - مفهوم‏سازی - درپی دستیابی به آن هستیم. استدلال به سیره عقلا در حجیت قول لغوی می‏تواند مبنای حجیت سایر دلالت‏های زبانی در معناشناسی شناختی نیز باشد؛ زیرا اولاً اصول و نظریات معناشناسی شناختی در واقع از ماهیت انسانی و ذهنی او سرچشمه می‏گیرند که میان تمامی انسان‏ها مشترک‏اند و همین ماهیت مشترک است که سبب مفاهمه میان انسان‏ها

لغوی است. شیخ انصاری حجیت قول لغوی را اجماع علما دانسته است:

۰.فاستدلوا علی اعتبار قول اللغویین باتفاق العلماء بل جمیع العقلاء علی الرجوع الیهم فی استعلام اللغات والاستشهاد بأقوالهم فی مقام الاحتجاج.^۱

شیخ انصاری حتی از قول فاضل سبزواری نقل کرده که وی صحت مراجعه به مبرزین و متخصصین در هر فنی را اتفاق عقلای عالم می‏داند.^۲ البته قول لغوی از باب اماره ظنی که از اصل اولی عدم حجیت ظن استثنا می‏شود، مورد قبول علمای اصول واقع گردیده و از قسمی شمرده می‏شود که برای تشخیص ظاهر به کار می‏رود. این موارد شامل تشخیص ظاهر لفظ مفرد، مرکب، صیغه و مانند آن می‏شود. شیخ انصاری حجیت این موارد را بدون حجیت قول لغوی در وضع معنایی برای لفظ و غیر آن ثابت نمی‏داند.^۳ همچنین شیخ انصاری درباره قواعد زبان در ترکیبات چنین می‏نویسد:

۰.والمتبع فی الهیئات هی القواعد العربیة المستفادة من الاستقراء القطعی و اتفاق اهل العربیة او التبادر بضمیمة اصالة عدم القرینه فإنه قد یثبت به الوضع الاصلی الموجود فی الحقائق کما فی صیغة افعل او الجملة الشرطیة او الوصفیة.^۴

اگرچه شیخ انصاری در حجیت قول لغوی شرایط شهادت (عدد و عدالت) را شرط می‏داند، اما این شرایط را تنها در اثبات حکم فقهی لازم دانسته است و رجوع به قول لغوی با عدم اجتماع شروط شهادت را در دو مورد می‏پذیرد: یکی در مواردی که استعمال لفظ یا ترکیبی در یک معنا از مسلمات اهل لغت باشد و