225
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

دو سطح پیشین بدون انتقال آن به این سطح ناقص است و می‏توان ادعا کرد که اگر یافته‏های دو بخش پیش در این سطح سامان نیابد مطالعات معناشناسی در حد تحلیل‏های روان شناختی و ادبی صرف باقی خواهد ماند.

هر واژه از جهت «ریشه‏شناسی و اشتقاق» در مفهوم‏سازی نقشی به عهده دارد و نمابرداری واژگانی در ابعاد ریشه‏‏شناسی و ریخت‏شناسی قابل بررسی است؛ اما نباید فراموش کرد که معنایابی واژه‏ها بدون بررسی بافت و سیاق و ارتباطات متنی کامل نمی‏شود. ازاین‏رو پس از بررسی فقه‏اللغوی و صرفی، لازم است واژه در سطح آیه و سپس در آیات مشابه مطالعه شود. اکنون به تحلیل نمونه‏هایی در ابعاد مختلف مفهوم‏سازی واژه در متن می‏پردازیم.

نمابرداری ریشه‏شناسی

تنوع اشتقاقی از یک ریشه می‏تواند به نمابرداری یک مفهوم در یک متن خاص کمک کند. یکی از راه‏های نمابرداری از مفهوم در یک متن، توجه به اشتقاقات به کار رفته واژه در متن است؛ زیرا با تصریف کلمات و تغییرات ریخت‏شناختی در آنها معانی نیز تغییر می‏کنند. دانش صرف بر همین اساس شکل گرفته است و تفاوت معنایی بر اساس تغیر در ساختار کلمه همزمان با رشد مباحث صرفی آغاز شد تا از ساختار کلمه بحث کند.۱ تفاوت ساختار اسم با فعل به تفاوت معنایی آنها در ارتباط با زمان بازمی‏گردد۲ و

1.. استرآبادی، شرح الرضی علی الکافیة، ج۱، ص۱ ـ ۵.

2.. ر.ک: الریحانی، اتجاهات التحلیل الزمنی فی الدراسات اللغویه، ص۱۳.


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
224

مراد او تصویری را به نمایش می‏گذارد و مقصود از آن نماکردن بخشی از یک حوزه شناختی برای مخاطب با بهره‏گیری از واژگانی خاص است.

ازآنجاکه کشف نمابرداری متکلم، نخستین قدم در فهم مراد او یا مفهوم‏سازی وی است؛ بنابراین نمابرداری از واژگان قرآنی، نخستین گام در کشف مفهوم‏سازی آن خواهد بود.

واژگان در درون متن به مثابه نشانه‏هایی هستند که خواننده را به مفهوم‏سازی نویسنده دلالت می‏کنند و مراد او را برای مخاطب روشن می‏سازند. اگر بخواهیم این امر را در ارتباط با جهان‏بینی الهی و واژگان قرآنی تطبیق کنیم، می‏توانیم بگوییم که واژگان قرآنی نشانه‏هایی هستند که به واسطه آنها مراد خدا کشف و تصویری از مراد الهی به نمایش گذاشته می‏شود. واژه‏ها می‏توانند در سه سطح «منفرد از متن، در درون بافت و ساختار جمله، در ارتباط‏یابی با کل متن» در مفهوم‏سازی ایفای نقش کنند؛ یعنی نقش واژگان در مفهوم‏‏سازی یک متن برای کشف جهان‏بینی ماتن در سه سطح است:

- مفهوم‏‏سازی واژگانی منفرد از متن: گاهی واژه بدون ارتباط به کل متن دارای معناست و می‏توان لفظ را در حد خود لفظ و بدون لحاظ متن دارای معنا دانست. در این سطح بیشتر بحث از ریشه‏شناسی و ریخت‏شناسی است.

- مفهوم‏‏سازی واژگانی در درون بافت و ساختار جمله: در این سطح، واژه در بافت و جمله و ساختار، معنا می‏یابد. بیشتر مباحث نحوی و علوم بلاغی و معانی و بیان در این سطح قرار می‏گیرند. حتی مباحث همنشینی در بحث میدان‏های معنایی ناظر به این سطح هستند.

- در سطح سوم واژه در سطح کل متن معنا می‏یابد.۱ نتیجه معناشناسی در

1.. واژگان یک متن بخشی از مفهوم‏سازی متن را بر عهده دارد. این امر گاهی در سطح مجموعه جهان بینی است یعنی در ارتباط با کل متن نمود پیدا می‏کند که در این صورت با مقوله‎بندی در ارتباط است. مثلاً (( در یک حوزه خاص الفاظ با هم در ارتباط‌‍‏اند که یکی از الفاظ مرکزی و تعدادی در هسته و برخی از واژگان در بخش‏های حاشیه‏ای قرار دارند. این مباحث اگرچه به واژگان مرتبط است ولی در سطح واژه نیست بلکه در سطح مجموعه متن است زیرا به بخش‏های دیگر متن و به واژگان دیگر نیز مرتبط است. ما این مباحث را در مقوله‎بندی می‏آوریم.

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2140
صفحه از 369
پرینت  ارسال به