147
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

به عبارت دیگر همان ساختاری که ویتگنشتاین در توصیف مقولات با عنوان «شباهت خانوادگی» مطرح کرده است در رده‏بندی و تعیین مقولات البته با توجه به پیش‏نمونه به کار می‏رود.

مقولات پیش‏نمونه‏ای دارای درجات متفاوتی از پیش‏نمونگی هستند به طوری که همه اعضای یک مقوله یا معانی متفاوت یک مقوله درجه‏ای از نماینده بودن برای مقوله را دارند، اما در این موضوع دارای شدت و ضعف هستند. برخی از اعضا و معانی نسبت به سایر اعضا و معانی نمایانگرترند. برای مثال در میان طیف رنگ‏های سیاه برخی از طیف‏ها کانونی‏تر به شمار می‏روند و برای نشان دادن معنای سیاه نمایندگی بیشتری دارند:

مقوله‏های پیش‏نمونه در نواحی دور از مرکز، مبهم و سایه روشن‏اند.۱

به طور خلاصه معانی درهم تنیده یک مقوله دارای ویژگی تشابهات خانوادگی هستند و گسترش این معانی از معنای هسته‏ای و مرکزی به سمت بیرون در قالب دوایری است که از معانی روشن‏تر به معانی تیره‏تر حرکت می‏کند.‏

شکل شماره ۱۰: گسترش معنا از پیش‏نمونه

1.. گیررتس، نظریه‏های معنا‏شناسی واژگانی، ص۳۸۴.


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
146

و واقعی در جهان خارج داشته باشد.۱ با این توضیح ویژگی‏های مقولات پیش‏نمونه‏ای را می‏توان در زیر مشاهده کرد.

معانی پیش‏نمونه‏ای دارای مرزهای سیال و ژله‏ای‏اند. در میان معانی پیش‏نمونه و سایر معانی که از درجه نمایندگی کمتری بهره‏مند هستند مرز ثابت و کاملاً متمایزی وجود ندارد.

رش به این نتیجه رسیده بود که تعریف مقوله‏ها به شکل قطعی و گرایش به تعیین حد و مرز دقیق هر مقوله با واقعیت‏های روان‏شناختی سازگاری ندارد. به باور او مقوله‏ها به لحاظ ادراکی دارای مرزبندی قطعی و مشخصی نیستند و به جای این مرزبندی‏های دقیق میان دو حوزه مفهومی شرایط بینابینی در مرز میان مقوله‏ها وجود دارد که صرفاً بر حسب هسته مرکزی هر مقوله امکان تشخیص یک مقوله را از سایر مقوله‏ها فراهم می‏آورد.۲

مقولات و معانی پیش‏نمونه‏ای از طریق شرایط لازم و کافی۳ به دست نمی‏آیند. بنابراین نمی‏توان آنها را با تعریفی جامع و مانع تشریح کرد.

به جای تعریف مقوله با شرایط لازم و کافی باید آنان را به صورت توصیف خوشه‏ای تشریح کرد؛ چراکه نمی‏توان ویژگی مشترکی یافت که اعضای مقوله را در نسبت با آن تعریف کرد. بنابراین تعریف به صورت مجموعه‏ای از ویژگی‏های همپوشان صورت می‏گیرد.۴

1.. راسخ مهند، درآمدی بر زبان‎شناسی شناختی (نظریه‏ها و مفاهیم)، ص۷۹.

2.. گیررتس، نظریه‏های معنا‏شناسی واژگانی، ص۳۸۰.

3.. شرط لازم شرایطی را تشکیل می‏دهند که بر اساس آنها اشیای همسان در یک مقوله جای می‏گیرند و از آن جهت که این شرایط برای هر یک از اعضای مقوله لازم‏اند تا در یک دسته قرار گیرند، شرط لازم نام گرفته‏اند (راسخ مهند، درآمدی بر زبان‎شناسی شناختی، (نظریه‏ها و مفاهیم)، ص۸۷). مراد از شرایط کافی نیز ویژگی‏هایی هستند که وجه تمایز یک مصداق را با فرد دیگری نشان می‏دهند؛ ر.ک: صفوی، درآمدی بر معنا‏شناسی، ص۷۱.

4.. ر.ک: روشن و اردبیلی، مقدمه‏ای بر معناشناسی شناختی، ص۱۰۰.

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2200
صفحه از 369
پرینت  ارسال به