می‏کنیم و فقط از تو یاری می‏خواهیم). همچنین ساختار نفی و استثنا در آیات قرآن به وفور یافت می‏شود. نمونه را می‏توان در آیه (إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لله أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ)^۱ مشاهده کرد که استفاده از ساختار در بیان معنا را به وضوح نشان می‏دهد. در آیه مذکور نیز انحصار و اختصاص حکم برای خدا و انحصار و اختصاص متعلق «أمَرَ» با استفاده از ساختار استثنا در سیاق نفی نشان داده شده است.

مثال دیگر آیه ۳۲ سوره بقره است: (قالُوا سُبْحانَكَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَليمُ الْحَكيمُ) ساختار نفی و استثنا در این آیه به «ما علمتنا» تعین و تشخص بخشیده است به این معنا که تمامی علومی که ملائکه از آن برخوردارند همان است که خداوند به آنان آموخته است. این ساختار در تعین بخشی به مفهوم کل آیه نیز کمک و وجه علیم بودن خداوند را نیز مشخص کرده است؛ زیرا نشان می‏دهد علیم کسی است که علوم ملائکه از جانب او اعطا شده است. فراز (إِنَّكَ أَنْتَ الْعَليمُ الْحَكيمُ) نیز خود ساختاری دارد که در تشخص خداوند به عنوان علیم از آن بهره برده شده است.

قرآن با استفاده از صفت مشبهه و اضافه آن به ضمیر متصل و تأکید بر آن به واسطه یک ضمیر منفصل دیگر انحصار علم را در علم الهی بیان کرده به همین دلیل از صفت علیم در توصیف علم خداوند استفاده شده است. بنابراین این آیه با ساختار استثنا در سیاق نفی و ضمیر شأن به علم خداوند تشخص بخشیده است و تأکید ملائکه بر انحصار علم در خداوند را نشان می‏دهد.

گستره یا قلمرو و ساخت معنا

گستره یک اسناد مقدار شمول آن اسناد در حوزه‏های مرتبط است.^۲ در حقیقت

در اینجا ما ترکیبی از فعل شکستن و فنجان داریم که معرفه است. در چنین عبارتی دو چیز به صورت هم‏زمان وجود دارد. یکی اسناد شکستن و دیگری فنجان که نماسازی شده است. این ساختار، مشخص‏کننده امر در زبان انگلیسی است و نه صیغه (Break). اما در زبان فارسی و عربی برای درخواست انجام کار ساختارهای مختلفی می‏توان به کار برد؛ چراکه برای دستور دادن صیغه خاصی در فعل وجود دارد.

بنابراین در زبان انگلیسی یک ساختار مشخص امر را نشان می‏دهد، اما در زبان عربی نوع ساخت فعل نشان‏دهنده صیغه امر است. البته القای معنا از طریق ساختار جمله منحصر به زبان انگلیسی نیست. در زبان‏های دیگر نیز ساختارهایی وجود دارند که به معنا تشخص می‏بخشند. معانی متفاوتی که در ساختارهای مختلف از تقدیم و تأخیر در فعل امر در زبان فارسی یا عربی وجود دارد از خود ساختار به دست می‏آید. از این رو تعبیر «فنجان را بشکن» با «بشکن فنجان را» به طور ساختاری مفهوم‏سازی خاص گوینده را نمایانگر می‏سازند. در تعبیر دوم تأکید بر شکستن است و شکستن تعین دارد اما در تعبیر اول تأکید در شکستن فنجان خاصی است و آن تعین می‏یابد. از جمله ساختارهای دیگری که می‏توان در زبان عربی به آنها اشاره کرد شیوه‏های بیان حصر در دستور زبان عربی است. ساختارهایی نظیر عطف، انما، تقدیم و نفی و استثنا از این دست به شمار می‏روند.

نمونه معروف تعین به واسطه ساختار در آیه (إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعينُ)^۱ جلوه کرده است. تقدیم مفعول در این آیه ساختاری است که به واسطه آن حصر و اختصاص به همراه تأکید در عبادت نشان داده شده است. (فقط تو را عبادت