15
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

متن‏محور دامن زد و باید اشاره کرد که در این جریان‏سازی، گروه «روش‏شناسی و مبانی معرفتی دانش کلام» در پژوهشگاه قرآن و حدیث نیز تأثیر بسزایی داشت. در طول چند سال، یعنی از سال ۱۳۹۱ به بعد رساله‏های متعددی در دانشگاه قرآن و حدیث با این موضوع دفاع شدند که عمدتاً زیر نظر این گروه سامان یافتند. در ضمن این مطالعات و نگاشته‏ها، نقاط پنهان و پیدای معناشناسی شناختی نیز هویدا شد. در این اثنا گروه «روش‏شناسی و مبانی معرفتی دانش کلام» معایب و محاسن این تحقیقات را رصد کرد و به این نتیجه دست یافت که کتاب معناشناسی شناختی قرآن به رغم همه محاسنی که دارد، نیازمند یک بازنگری کلی است.

پس از نگارش کتاب معناشناسی شناختی قرآن همچنین مخالفت‏هایی با کاربرد این روش در مطالعات قرآنی شده بود و پژوهشگرانی در حوزه تحقیقات قرآنی از به کار بردن این روش در استنباط مفاهیم و معانی قرآنی با دیده تردید می‏نگریستند و نگران بودند نظیر اتفاقاتی که در ورود هرمنوتیک به مباحث قرآنی روی داد، در روش معناشناسی شناختی هم رخ دهد. این نگرانی سبب شد تا گروه «روش‏شناسی و مبانی معرفتی دانش کلام» مصمم شود به مبانی معرفتی معناشناسی شناختی نیز توجه کند. به این ترتیب گروه تصمیم گرفت نقایص کتاب معناشناسی شناختی قرآن را برطرف سازد؛ از جمله اینکه مباحث نظری و کاربردی را - که در این کتاب دقیقاً از هم تفکیک نشده بودند - به صورت مجزا بحث کند و دیگر اینکه مبانی نظری منطق معناشناسی شناختی را شناسایی کرده، قواعد کاربردی روش معناشناسی شناختی را از مباحث نظری آن جدا کند. همچنین در کتاب معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی تلاش شد تا به شبهاتی که در به‏کارگیری این روش معناشناسی مطرح شده و


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
14

اخیر واپسین تلاش‏های معناشناسانه در جهان، یعنی معناشناسی شناختی پس از تحقیقاتی که زبان‏شناسان انجام دادند به مطالعات قرآنی نیز پا گذاشت. در پژوهش‏های دینی در ایران این مکتب معناشناسی نخستین بار با کتاب علیرضا قائمی‏نیا با عنوان معناشناسی شناختی قرآن شناخته شد. پیش از این کتاب، روش معناشناسی شناختی در برخی آثار زبان‏شناسی از سوی زبان‏شناسان معرفی شده بود، ولی به صورت کاربردی حتی در متون فارسی غیر دینی هم کمتر نگاشته‏هایی به چشم می‏خورد. البته در برخی قواعد، مانند استعاره‏های مفهومی نگاشته‏هایی وجود داشت؛ اما در قاعده‏های گوناگون اگر هم اثری دیده می‏شد، ارتباط ابعاد مختلف معناشناسی شناختی با یکدیگر در آنها چندان مشخص نبود.

کتاب معناشناسی شناختی قرآن به صورت همزمان هم قواعد کلی و اصول معناشناسی شناختی را معرفی کرد و هم این قواعد را بر برخی از آیات قرآن تطبیق داد. بنابراین از سویی این اثر روش معناشناسی شناختی را به صورت یک نظریه منسجم و نه پراکنده معرفی کرد و از سوی دیگر این نظریه و روش را در قرآن به کار گرفت و در نهایت کارآمدی روش معناشناسی شناختی در استنباط و استخراج معانی از آیات قرآن را نشان داد. بسیار طبیعی است که هر پژوهش جدیدی مشکلاتی هم در بر داشته باشد و مورد انتقاد صاحب‏نظران قرار بگیرد. این کتاب نیز مورد توجه برخی زبان‏شناسان و قرآن‏پژوهان قرار گرفت و از سوی برخی نیز انتقادهایی بر آن وارد شد. البته اشکال‏ها و ایرادات احتمالی در عین اینکه ممکن است وارد باشند، اما از ارزش این اثر به عنوان نخستین پژوهش قرآنی با روش معناشناسی شناختی نمی‏کاهند.

کتاب یاد شده تا اندازه‏ای به یک جریان علمی در حوزه روش‏شناسی‏های

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2187
صفحه از 369
پرینت  ارسال به