بنابراین اجتماعی بودن انسان اقتضا دارد از مقرراتی سخن گفته شود که روابط گریزناپذیر اجتماعی را سروسامان دهد و بخشی از این مقررات، وظایف اجتماعی است که بر عهده تک‏تک افراد جامعه قرار دارد. به این ترتیب مسئولیت‏پذیری اجتماعی معقول و بلکه ضروری خواهد بود.

کسی که معتقد است رفتارهای او با اختیار و انتخاب او صورت نمی‏گیرد، بلکه انسان تحت تأثیر عوامل جبرآور داخلی یا خارجی رفتار می‏کند، مسئولیت‏های اجتماعی را متوجه خود نمی‏شمارد؛ چراکه تلقی او از خود، تلقی اسیری است که در بند به سر می‏برد و حتی اگر بخواهد نیز نمی‏تواند نسبت به دیگران ایفای مسئولیت کند. اما قرآن کریم به دلایل متعدد انسان را دارای اختیار می‏داند و با هر سه نوع جبر اجتماعی، الهیاتی و روان‏شناختی مخالفت می‏کند.

بنا بر آیات قرآن، اصل در مورد انسان مسئولیت است و انسان به حال خود رها نیست بلکه باید در برابر هر رفتار سلبی یا ایجابی پاسخگو باشد. اصل مسئولیت انسان سبب می‏شود در پی شناخت مسئولیت‏های خود باشد؛ به‎ویژه با عنایت به معنای پیشینی مسئولیت یعنی مرحله خواست.

همچنین ازآنجاکه کمترین مرتبه مسئولیت‏پذیری گرایش قلبی است که از عهده همه برمی‏آید و حتی افراد فاقد امکانات مالی و اجتماعی نیز می‏توانند به این شکل، مسئولیت‏پذیری خود را نشان دهند، مسئولیت‏پذیری اجتماعی هیچ‏گاه از هیچ کسی سلب نمی‏شود؛ چراکه هیچ‏کس فاقد مطلق امکانات نیست و دست‎کم می‎تواند کف مسئولیت‎پذیری اجتماعی یعنی گرایش و میل را داشته باشد.

از نگاه وحیانی پرسش در مسئولیت‏پذیری اجتماعی به شکل بالفعل و حتمی است؛ یعنی همه انسان‏ها بالفعل باید پاسخ‏گوی تمامی رفتارهای فردی و اجتماعی خود باشند و کسی نمی‏تواند از حسابرسی افعالش بگریزد؛ حتی اگر در این دنیا فرصت یا مجال پس دادن حساب فراهم نشود؛ چراکه از پس این دنیا، دنیایی دیگر برای این امر پیش‏بینی شده است.

از آیات قرآن کریم به‏خوبی برمی‏آید که منافع جمعی بر منافع فردی ترجیح دارد؛ چراکه

از نگاه وحیانی کسانی که با عافیت‏طلبی و تن‏آسایی نسبت به انجام مسئولیت‏های اجتماعی خود کوتاهی می‏کنند، نه‎تنها از این کلاس عملی انسان‏سازی بی‏بهره می‏مانند، بلکه با فرصت‏سوزی، عمر و سرمایه وجودی خود را هدر می‏دهند؛ چراکه هر لحظه از این سرمایه کاسته می‏شود. در عین حال افراد دارای مسئولیت‏پذیری اجتماعی، خیرات را به جامعه خود سرازیر می‏کنند. این افراد هستند که سبب برخورداری و صلاح همگان می‏شوند؛ راه سعادت همگان را هموار می‏کنند؛ جامعه خود را سرافراز و متنعم می‏سازند و از بدبختی و ذلت رها می‏نمایند. لذا بزرگ‏ترین هدیه‏ها را این افراد به جامعه خود اهدا می‏کنند.

همچنین از نگاه قرآن یکی از شاخص‏های مهم برای ارزیابی ایمان اشخاص و التزام علمی به دین، میزان مسئولیت‏پذیری اجتماعی افراد است. اهل ایمان، دارای تعهد و احساس مسئولیت نسبت به سرنوشت و نیاز دیگر مؤمنان‏ هستند؛ چنان‎که سکوت و بی‏اعتنایی در عرصه‏های اجتماعی، دور از ساحت اهل ایمان‏ است. بنابراین بی‏اعتنایی نسبت به مسئولیت‏های اجتماعی ایمان ناقصی را آدرس می‎دهد.

قرآن کریم درجاتی را برای مسئولیت‏پذیری اجتماعی مطرح می‏کند که هر چه جلوتر می‏رود پرهزینه‏تر و در عین حال تأثیرگذارتر خواهد بود. این مراتب عبارت‏اند از: ۱. محبت و گرایش قلبی به مسئولیت‏های اجتماعی که همگان قدرت بر آن خواهند داشت و پایه مراحل بعدی را خواهد گذاشت؛ ۲. اقدام زبانی که عمده مسئولیت‏های اجتماعی را در بر می‏گیرد و دست‏کم به فرهنگ‏سازی عمومی کمک می‏کند و زمینه لازم را برای اقدامات عملی فراهم می‏کند؛ ۳. اقدام عملی که گاه به حضور و مشارکت اجتماعی، گاه به تأمین مالی و ایجاد زیرساخت‏های لازم برای تحقق اهداف تکالیف اجتماعی، گاه به زمینه‏سازی عملی یا رفع موانع تحقق مسئولیتی اجتماعی و گاه نیز به دست زدن مستقیم به تکلیفی اجتماعی نمودار می‏شود؛ ۴. تشویق دیگران که لازمه آن طی مراحل قبلی است و ۵. ایثار و مقدم کردن دیگری بر خود که تنها در دستگاه معرفتی توحیدی قابل دفاع و عقلانی است.

آیات قرآن نشان می‏دهند که آدمی فطرتاً و به شکل غریزی اجتماعی و جمع‏گراست.