کرد.^۱ سلیمان بن جریر، متکلم زیدی، (که در نیمه دوم قرن دوم قمری/ هشتم میلادی، در اوج شهرتش بوده) ایده مشابهی را مطرح می‌کند؛ وی رافضه (یعنی شیعیان ‌‌امامی) را به خاطر تأیید عقیده بَداء و مشروع دانستن انجام تقیّه، مورد حمله قرار می‌‌دهد.^۲ به ادعای سلیمان، ائمه [علیهم السلام] در یک بازه زمانی طولانی پاسخ‌هایی به یاران خود داده و قادر به یادآوری این نیستند که کدام پاسخ را به چه کسی دادند. این امر موجب تناقضاتی شد که ائمه [علیهم السلام] برای رهایی از این وضعیت،‌‌‌ آن‌ها را نتیجه تقیّه عنوان می‌کردند.^۳

دورویی شیعیان معمولی، اغلب شامل انکار برخی اصول اساسی مکتب تشیع می‌‌شد. موضوعی که مکرر رخ می‌دهد این است که در مواقع خطر بهترین کار آن است که مؤمن جملاتی مبنی بر عدم ‌‌‌‌ایمان به خدا و پیامبرانش را به زبان آورده^۴ و از ائمه‌اش تبرّی جوید.^۵ او هم‌چنین مجاز به ارتکاب به شهادت دروغ است تا بی‌عدالتی را از خود دفع کند.^۶ دورویی در رابطه با انجام برخی تکالیف دینی مانند

مواجهه با مخالفین به خوبی به فرد مؤمن کمک خواهد کرد.^۱

ابن بابویه در دفاع از دورویی به ابوطالب، عموی پیامبر [صلی الله علیه و اله]، اشاره می‌‌کند، که گفته شده از این روش بیشتر برای کمک به برادرزاده خویش نه برای حفاظت از خود استفاده می‌کرد. این مطلب با موضوع باورهای مذهبی ابوطالب ارتباط دارد که میان اهل سنت و شیعیان به شدت مورد بحث بوده است: اهل سنت استدلال می‌‌کنند که وی هرگز اسلام را نپذیرفت و شیعیان معتقدند که او همواره مؤمن بود. ابن بابویه در دفاع از این نظر شیعی، می‌گوید ابوطالب تنها تظاهر به شرک می‌‌کرد و عقیده اصلی خویش را کتمان می‌‌نمود. منطق ابوطالب برای چنین عملی این بود که با نشان دادن ‌این‌که با هم‌قبیله‌‌ای‌‌های قریشی خود هم‌‌عقیده است، هنگام میانجی‌گری به نفع پیامبر [صلی الله علیه و اله] می‌تواند موقعیت بهتری داشته باشد.^۲

تقیّه در توجیه عمل ائمه [علیهم السلام] در دادن پاسخ‌‌های متضاد به پرسش‌‌های یکسان ذکر شده است؛ گفته می‌‌شود پاسخ مخالف با نظر اهل سنت، نظر واقعی ‌‌امام را بیان می‌‌کند.^۳ این نظریه برای همیشه بدون چالش باقی نماند؛ و نمونه آن داستان عمَر بن ریاح، صحابی باقر [علیه السلام] است. گفته می‌‌شود که عمر با سؤالی نزد ‌‌امام آمد که جوابش را دریافت نمود؛ اما هنگامی که سال بعد همان پرسش را تکرار کرد، پاسخ متفاوتی گرفت. عمر این توضیح را که این رفتار نتیجه تقیّه است، نپذیرفت و ادعا کرد که ‌‌امام [علیه السلام] (چون جواب صحیح را نمی‌‌داند) طفره می‌رود؛ در نتیجه گفته می‌‌شود که جمع مؤمنان را برای پیوستن به گروه رقیب، یعنی زیدیان بَتری ترک