صادق [علیه السلام] به برخی از افراد عصر خود میگوید: «اگر دهان‌تان (نسخه بدل: زبان‌تان) با بند چرمین بسته شده بود، هر فرد را از آن‌چه که برای او رخ خواهد داد (بِما لَه) مطلع می‌‌ساختم».۱ رضا [علیه السلام] نیز به نوبه خود شیعیان را به افشای اسرار آموزه امامت، متهم میکند، و بدون انتظار جواب می‌‌پرسد: «کدام یک از شما یک کلمه را که شنیده نزد خود نگاه داشته است (من الذی أمسَکَ حرفاً سَمعَه)؟!»۲ حتی افراد سرشناس جامعه نیز مرتکب إذاعة میشدند؛ برای مثال، ابوبصیر مجبور شد که اعتراف کند که حتی یک حدیث از احادیثی که از امام [علیه السلام] شنیده، نزد خود نگاه نداشته است.۳ تلاش‌‌های پراکنده برای برگرداندن نکوهش از شیعیان امامیه، از طریق مطرح کردن کیسانیه رقیب به عنوان مسئول افشای عقاید شیعی‌ای که معمولاً مردم به آن‌ها اعتقاد دارند، نیز این تصویر را تغییر نداد.۴
داستان مُعَلّی بن خُنیس، خادم صادق [علیه السلام]، (که در سال ۱۳۳ق/۷۵۰م یا بین سال‌های ۱۴۵ق/۷۶۲-۷۶۳م و ۱۴۸ق/۷۶۵م اعدام شد)، به خاطر ماهیت شواهد مربوط او، پیچیده‌‌تر است. این‌که وی محرم نزدیک امام بوده را نقل‌های متعددی تأیید می‌کنند.۵ آیا وی مقررات کتمان را زیر پا گذاشته است؟ برخی نقل‌ها به طور
1.. نعمانی، الغیبة، ص۲۳؛ و نیز ر.ک: برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۵۸، ش۳۰۴؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۲، ص۷۴ـ۷۵؛ صفار قمّی، بصائر الدرجات، ص۴۲۲ـ۴۲۳، ش۱ و ۳.
2.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۲۴، ش۱۰؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۷۵، ص۷۸.
3.. صفار قمّی، بصائر الدرجات، ص۲۶۱، ش۵؛ نیز ر.ک: برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۵۸، ش۳۰۵؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۲، ص۷۵. در روایتی مشابه (برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۵۸، ش۳۰۶؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۲، ص۷۵)، صادق[ علیه السلام] با مشاهده ناراحتی ابو بصیر به وی میگوید نقل احادیث از امام برای همقطاران (أصحاب) شیعه مانعی ندارد؛ گناه إذاعة، در نقل چنین روایاتی برای افراد خارج از جامعه شیعی رخ می‌دهد.
4.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۲۳، ش۶؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۷۵، ص۷۵ـ۷۶.
5.. در گزارشی، صادق[ علیه السلام] معلّی را از اهمیت نوروز مطلع میکند (احمد‌بن‌فهد، المهذّب؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۵، ص۲۳۷)، و در گزارشی دیگر به وی میگوید می‌توان به کمک علم هیئت، اطلاعات صحیحی به دست آورد (کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۳۰، ش۵۰۷، که در Amir-Moezzi, Le guide divin dans le shi‘isme originel: aux sources de l‘ésotérisme en Islam, p. ۲۴۰ نیز آمده است). در گزارشی دیگر معلّی، که در مدینه با صادق[ علیه السلام] دیدار دارد، به وی میگوید در مورد خانواده‌اش در عراق به خاطر شیوع طاعون در آن‌جا نگران است؛ صادق[ علیه السلام] نیز به نحو معجزه‌آسایی وی را به خانه‌اش فرستاده و او در آن‌جا همه را سالم می‌یابد (قمّی، بصائر الدرجات، ص۴۰۶، ش ۸؛ قس: برقی، المحاسن، ج۱، ص۱۷۵-۱۷۶، ش۱۵۸؛ عیاشی، کتاب التفسیر، ج۲، ص۱۲۵-۱۲۶؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۶، ص۱۸۵-۱۸۶؛ کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۰۴، ش۴۶۹؛ شیخ مفید، الإختصاص، ص۳۱۵). هم‌چنین ر.ک: شیخ طوسی، أمالی، ج۱، ص۳۰۸، ۳۱۰. گفته شده که صادق[ علیه السلام] نظر معلّی مبنی بر این که ائمه[ علیهم السلام] مقام انبیاء دارند را ردّ کرده است (کشّی، رجال، ص۲۱۳؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی طالب، ج۳، ص۳۵۴؛ Modarressi, Crisis and Consolidation in the Formative Period of Shī‘īte Islam: Abū Ja‘far ibn Qiba al-Razi and His Contribution to Imamite Shiite Thought, p. ۳۱).
