اما تعابیر وراثت، وصایت، ‌‌امامت و... بیان‌‌گر جایگاه ‌‌امامت و مصداق تعیین‌‌شده از سوی خداوند و نحوه ارتباط او با پیامبر صلی الله علیه و الهیا ‌وصی پیشین است، و بار معنایی خاصی را افاده نمی‌‌کند؛ مثلاً وقتی پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله به  [حضرت] علی علیه السلاممی‌‌گوید: «انت وارثی»، بعضی از اصحاب می‌‌پرسند: چه چیزی را به ارث می‌برد؟ (ظاهراً در ذهن آن‌ها نیز وراثت فقهی بوده است.) می‌‌فرماید: کتاب و سنت پیامبرانِ پیشین را. پاسخ پیامبر صلی الله علیه و اله بیان‌‌گر واسطه بودن او در انتقال میراث پیامبران گذشته به نسل بعد است، زیرا کتاب و سنت همان حقایق معارف و احکام است و قابل تملک نیست تا وراثت مصطلح فقهی باشد، بلکه جنبه تعلیمی دارد که گاهی در رابطه پیامبران و اوصیای ایشان جنبه اشراقی دارد.

کتاب‌نامه

* قرآن کریم.

۱. آیتی، محمد ابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، قم: دارالفکر، ۱۳۸۶ش، چاپ اول.

۲. اشعری، ابوالحسن علی‌‌بن‌‌اسماعیل، مقالات الاسلامیین، بی‌جا: النشرات الاسلامیه، ۱۴۰۰ق، الطبعة الاولی.

۳. ابن‌‌اثیر، عزالدین ابی‌‌الحسن علی‌‌بن‌‌محمد الجزری، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ‌بیروت: دارالشعب، ۱۳۵۱ق، الطبعة الاولی.

۴. ابن‌‌ندیم، محمد‌‌بن‌‌اسحاق، الفهرست، بی‌جا: مکتبة الاسدی و مکتبة الجعفری التبریزی، بی‌‌تا، الطبعة الاولی.

۵. ابن‌‌فارس‌‌بن‌‌زکریا، ابی‌‌الحسین احمد، ترتیب مقاییس اللغه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۷ش، چاپ اول.

۶. ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق: مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبدالحفیظ شلبى، ‌بیروت: دار المعرفة، بى‌تا، الطبعة الاولی.

از منظر‌‌های متفاوت ملاحظه و بررسی می‌‌شود.

۱. در بررسی و نقد انجام‌‌شده، با وجود نو و بی‌‌سابقه بودن بحث از ‌‌امامت موروثی، تلاش شده است، تحلیلی جامع از اعتقاد شیعه به مسئله ‌‌امامت ارائه شود. در این تحقیق، مسئله مذکور از منظر فقه، تفسیر، کلام و روایت بررسی شده است.

۲. روایات مربوط به بحث وراثت نیز بیان‌‌گر احتجاج اهل‌‌بیت علیهم السلام، به‌‌خصوص حضرت علی علیه السلامبا خصم، بنابر مبنای عرفِ غالب است؛ یعنی اگر قرابت که مؤاخات یکی از نشانه‌‌های آن است، شرط است، قرابت ما به پیامبر صلی الله علیه و الهنزدیک‌‌تر است.

۳. شاهد دیگر بر فقهی نبودن وراثت در روایات، نوع رابطه بعضی از پیامبران با اوصیایشان است، زیرا از سنخ رابطه نَسبی و یا سببیِ مطرح در باب ارث نبوده است تا موجب ارث بردن شود؛ مثل رابطه شعیب و موسی، موسی و یوشع‌‌بن‌‌نون، حضرت علی علیه السلامبا پیامبر خدا صلی الله علیه و الهو....

۴. صرف نظر از ادله شیعه در اثبات ‌‌امامت ائمه علیهم السلام، نتیجه بررسی آیات و روایات مربوط به ‌‌امامت این است که وراثت مطرح‌‌شده در منظومه اعتقادی شیعه، صرف انتقال مقام ‌‌امامت و لوازم آن، نظیر: علم، کتاب و... به کسانی است که خداوند از باب حکمت و مصلحت،‌‌‌ آن‌ها را حجت قرار داده است؛ به عبارت دیگر، با توجه به این‌که خداوند از حال بندگانش کاملاً آگاه است و ظرفیت‌‌‌ آن‌ها را در پذیرش و اجرای امور بهتر می‌‌شناسد، عده‌‌ای از بندگانش را به پیامبری و جانشین پیامبری انتخاب می‌‌کند؛ هم‌‌چنان‌‌که در قرآن به آن اشاره شده است: «اللّه اعلم حیث یجعل رسالته»؛ خداوند می‌‌داند رسالتش را کجا قرار دهد.^۱