111
کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم

بر عهده داشت.۱ خداوند هم‌چنین پنجاه کتاب مقدس را بر او به عنوان پیامبر، نازل کرد.۲ وصیت آدم [علیه السلام] مشتمل بر مواردی بود که در معراج (فی معراج) قرار داده شده بودند تا نام خداوند فراموش نگردد. یکی از این اشیاء، شاخی بود که آدم [علیه السلام] از بهشت آورده بود.۳ ابن اسحاق در مورد انوش [علیه السلام] که جانشین پدرش شیث [علیه السلام] شد، می‌گوید:

انوش [علیه السلام] پس از درگذشت پدرش شیث [علیه السلام]، اداره قلمرو پادشاهی را عهده‌دار شد و به جای پدرش شیث [علیه السلام]، بر مردمان قلمرو وی حکومت کرد. همان‌‌گونه که اشاره شد، او شیوه رهبری پدرش را، بدون هیچ تغییر و تحولی، ادامه داد.۴

ابن اسحاق از اهل‌التوراة نقل می‌کند که انوش [علیه السلام]، یعنی ادریس [علیه السلام] و پسر یارِد [علیه السلام]، پیامبر بود، و خداوند ۳۰ کتاب مقدس را بر او نازل کرد. او با اخلاف قابیل جنگید و بعضی از آن‌ها را اسیر کرد. انوش [علیه السلام]‌ وصی پدرش یارِد [علیه السلام] بود و از وی تمامی چیزهایی را که او از پدرش به ارث برده بود، دریافت کرد.۵ ابن اسحاق به ادامه داستان اهل التوراة از بزرگان پرداخته و می‌گوید انوش [علیه السلام]، پسرش

1.. طبری، تاریخ، ج۱، ص۱۵۲: «... وکتب وصیّته فکان شیث فیما ذُکِر‌ وصی أبیه آدم[ علیه السلام] وصارت الرئاسة من بعد وفات آدم لشیث».

2.. همان. طبق منابع دیگر، کتب مقدس قبلاً بر حضرت آدم‌[ علیه السلام] نازل شده بود. مسعودی، إثبات الوصیة، ص۱۸، و نیز ر.ک: ثعلبی، قصص الانبیاء، ص۸۸؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۱، ص۴۳. در مورد کتب مقدس آدم[ علیه السلام]،‌ شیث[ علیه السلام]، ‌و انوش‌[ علیه السلام] در کتب نامعتبر مسیحیت، ر.ک:
Secrets of Enoch, XXXII, p. ۱۱.

3.. طبری، تاریخ، ص۱۵۹.

4.. طبری، تاریخ، ص۶۳: «وقام أنوش بعد مضی أبیه شیث لسبیله بسیاسة الملک وتدبیر من تحت یدیه من رعیته مقام أبیه شیث. ولم یزل فیما ذُکِرَ علی منهاج أبیه لا یوقف منه علی تغییر ولا تبدیل».

5.. طبری، تاریخ، ص۱۷۰.


کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم
110

می‌دهد که نکته اصلی این احادیث انتقال پی در پی وصیت آن بزرگان است. این احادیث ظاهراً قرار بود بیانگر گسترش مفهوم شیعی انتقال پی در پی صلاحیت دینی و سیاسی باشد.

بهتر است بعضی از این احادیث اولیه را که ابن اسحاق آورده، بررسی کنیم. اکثر این احادیث از منابع اهل التوراة یعنی منابع یهودی‌- ‌مسیحی نقل شده‌اند.۱ در این احادیث، بزرگان به عنوان حاکمانی توصیف شده‌اند که یکی جانشین دیگری می‌شد. اولین حاکم یعنی آدم [علیه السلام]، مَحرم برگزیده خدا (صفیّ الرحمٰن) بود.۲ آدم [علیه السلام] و جانشینان او، هم عملاً حاکم و هم دارای صلاحیت دینی بودند. فعالیت مذهبی  [آنها] عمدتاً مبارزه با قابیل و اخلاف گناهکارش بود. ایشان در عهدهای خود به جانشینان‌شان دستور می‌‌دادند که از اولاد قابیل، که در آینده در سیلِ پیش‌‌بینی‌شده توسط آنها، نابود می‌شوند) دوری کنند.۳

به نظر ابن اسحاق، آدم [علیه السلام] شیث [علیه السلام] را از سیل هفت‌ساله آگاه کرد و وصیت را برای وی نگاشت. شیث [علیه السلام] به عنوان ‌وصی آدم [علیه السلام]، پس از فوت وی ریاست را

1.. طبری این موارد را از ابن إسحاق از ابن حُمَید نقل می‌‌کند، که البته او نیز از سلمة‌بن‌فضل (د. ۱۹۱ق) نقل کرده است. روایة سلمة کامل‌ترین نسخه به شمار‌ می‌آید (ر.ک: خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۲۱).

2.. واژه صفیّ (جمع: أصفیاء) در اشاره به ائمه شیعه‌[ علیهم السلام] نیز به کار می‌‌رود، یعنی آنها دارای صفوه بودند.

3.. مهم‌ترین مسئله این است که مبارزه بزرگان علیه اولاد قابیل، به عنوان موضوعی محوری در احادیث متأخر شیعی تکرار شده، و به منزله الگویی برای منازعه بین شیعیان و دشمنان‌شان عمل می‌کند. مثلاً شیث[ علیه السلام] به عنوان رهبر شیعیان خود مطرح می‌شود، که در دره زندگی می‌کردند، برخلاف قابیل و اولادش که در کوه زندگی می‌کردند (مسعودی، إثبات الوصیة، ص۱۸). وانگهی نقل شده که شیث[ علیه السلام] به خاطر آزار و اذیت اولاد قابیل، تقیّه می‌کرد و تقیّه او برای شیعیان الگو شد (ر.ک: علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۱، ص۲۴۱: «... و لذلک یسعنا فی أقوامنا [قومنا] التقیّه لأن لنا فی ابن آدم أسوة»). هم‌چنین ر.ک: همان، ص۲۶۳-۲۶۴، ۲۲۷ـ۲۲۹، ۲۴۰.

  • نام منبع :
    کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 837
صفحه از 302
پرینت  ارسال به