کسی که پاک‌‌زاده است، به وی آسیبی نخواهد رساند، در واقع ماهیت واقعی‌‌‌ آن‌ها را آشکار کرد. هنگامی که عثمان بعدها آن دو نفر را در کوفه می‌‌بیند و احادیث شیعی‌ای را که با هم شنیده بودند به آن‌ها یادآوری می‌کند، یکی از‌‌‌ آن‌ها منکر می‌‌شود و دیگری می‌‌گوید چنین چیزهایی را به یاد نمی‌آورد. عثمان سعی می‌‌کند با خواندن یکی از آن احادیث حافظه‌‌‌ آن‌ها را احیا کند، و به خاطر تکرار آن حدیث، توبیخ می‌شود. از این رو، آن دو مرد در رعایت مقررات سکوت، سختگیرتر از عثمان معرفی می‌شوند.^۱ در گزارشی دیگر، یکی از یاران صادق [علیه السلام] عراق را به مقصد مدینه ترک می‌‌کند و در راه بر پشت شترش با کسی همراه می‌شود که می‌‌دانسته بسیار ضدشیعی است (کُنتُ أعرِفهُ بخلاف شدید). هنگامی که به مدینه می‌‌رسند، آن مرد شیعه از ‌این‌که می‌‌بیند صادق [علیه السلام] با احترام بسیار از همسفر وی استقبال کرده و احادیث سرّی شیعه را برای وی نقل می‌کند، بسیار متعجب می‌‌شود؛ در این‌جا نیز، عقاید واقعی آن مرد برای ‌‌امام [علیه السلام] هویدا بوده است.^۲

ائمه [علیهم السلام] از ‌‌تأثیرات روان‌شناختی و احتمالی رازداری بلندمدت آگاه بودند. از این رو گفته می‌‌شود باقر [علیه السلام] ۷۰۰۰۰ (و به نقلی ۹۰۰۰۰) حدیث را برای صحابی خود، جابر بن یزید جُعفی (د. ۱۲۸ق/۷۴۵-۷۴۶م)^۳ نقل کرد، که جابر به امر ‌‌امام [علیه السلام]، آنها را برای کسی بیان نکرد. پس از درگذشت باقر [علیه السلام]، جابر به صادق [علیه السلام] گفت این بار بردوش وی سنگینی می‌‌کند (به نقلی: تا زمانی که او گاهی احساس می‌‌کرد دارد دیوانه می‌‌شود). ‌‌امام [علیه السلام] او را راهنمایی کرد که به صحرایی (به نقلی: به کوه‌ها) رفته، حفره‌ای در زمین حفر کرد، سر خود را در حفره کرده و مضمون آن احادیث را فریاد زده، و حفره را پر کند. آنگاه زمین راز وی را در

عنوان شده: روشن شده بود وی از طرف صادق [علیه السلام] به جمع‌‌آوری اموال مشغول،^۱ و به محمد بن عبداللّه نفس زکیّه وفادار بوده است.^۲

احتمالاً به خاطر اطمینان اندکی که ائمه [علیهم السلام] می‌‌توانستند به احتیاط پیروان خویش داشته باشند، گاهی صلاح می‌دیدند این حقیقت را از آنان پنهان کنند که افرادی را که همه ناصبی می‌‌پنداشتند، در واقع شیعیانی وفادار بودند. طبق نقلی، عثمان بن عبداللّه شیعی به ملاقات جعفر صادق [علیه السلام] رفته و می‌‌شنود که ‌‌امام [علیه السلام] احادیث شیعی را برای دو مرد از همشهریان وی، یعنی اهل کوفه، نقل می‌کند. عثمان این دو نفر را شدید، ضدعلوی می‌دانست، اما صادق [علیه السلام] هنگامی که گفت