دلیل بر ‌‌امامت نبوده، بلکه فضیلتی است که تنها علی علیه السلامشایسته آن بود.

ب) جنبه حقوقی

دین اسلام مانند سایر ادیان الهی مجموعه‌‌ای از اعتقادات، اخلاقیات و حقوق است، و این حقوق ‌درباره عرف حاکم بر جامعه، رویکرد تأییدی و یا تأسیسی داشته است. ارث بردن نَسَبی، یکی از قوانین رایج در عرف عرب آن روز در حوزه حقوق خانوادگی بوده است. اسلام با وجود پذیرش قانون کلی ارث، جزئیات آن را تغییر داد.

در بحث از مؤاخات دو مسئله باید بررسی شود:

۱. دلالت روایات مؤاخات بر ارث.

۲. دلالت ارث مؤاخاتی بر ‌‌امامت ائمه شیعه علیهم السلام.

۱. دلالت روایات مؤاخات بر ارث

بعضی از مفسران^۱ با حمل آیه ۷۲ سوره «انفال» بر مسئله مؤاخات، قائل شدند مؤاخات موجب ارث بردن برادران دینی از یکدیگر شده بود.

با وجود قول بعضی از مفسران به دلالت آیه مذکور بر میراث مؤاخاتی، ظاهر آیه بر آن دلالت ندارد، هم‌‌چنان‌‌که علامه طباطبایی در تفسیرش به این نکته اشاره کرده است؛^۲ علاوه بر این، روایاتِ بیان‌‌کننده این واقعه تاریخی^۳ نیز بر ارث بردن دلالت نمی‌‌کنند. البته فیض در تفسیر صافی ذیل آیه ۷۲ سوره «انفال» ‌درباره ارث

را، حمایت همه‌‌جانبه نومسلمانان از یکدیگر می‌‌داند، نه فقط ارث بردن از یکدیگر:

خداوند بر اساس این آیه، میان این دو طایفه ولایت برقرار کرده و فرموده: «أُولئِک بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ». این ولایت، معنایى است اعم از ولایت میراث، ولایت نصرت و ولایت امن. و دلیل همه این‌‌ها اطلاق در آیه است، و هیچ قرینه‏اى دالّ بر انصراف اطلاق ولایت به ولایت ارث وجود ندارد تا ادعا شود شاهدی بر ولایت ارثى است که رسول خدا صلی الله علیه و الهبه وسیله عقد بردارى میان مهاجرین و انصار اجرا کرد و بعدها نسخ شد.^۱

بنابراین، در سال‌‌های نخست ظهور اسلام، در پرتو اخوت ایجاد‌‌شده، برادری دینی جای برادری قبیله‌‌ای را گرفت و پیامبر صلی الله علیه و اله توانست با این تاکتیک اجتماعی، به طور غیرمستقیم تعصبات قومی- قبیله‌‌ای را مدیریت کند و جامعه‌‌ای واحد را حول محور دین رقم زند؛ در نتیجه، فلسفه مؤاخات، مدیریت حمایت قبیله‌‌ای در راستای تحقق وحدت و هم‌‌دلی در بین مسلمانان بوده است، نه مطرح کردن جانشینی ائمه شیعه؛ از این رو، بعد از مدت کوتاهی نسخ شد.

بنابراین، هرچند برادری علی علیه السلامبا پیامبر صلی الله علیه و الهیکی از بارزترین مسائل در معارف شیعی است و پیامبر صلی الله علیه و الهدر مناسبت‌های گوناگون با تعابیر مختلف بیان فرمودند، اما