1.. See e. g. ISO, ۵, p. ۷۵ ff.

2.. Ibid., p. ۸۰ ff.

3.. مسعودی، إثبات الوصیة، ص۹۴ و پس از آن. این متن متعلق است به احادیثی دربارۀ نور محمد[ صلی الله علیه و اله] است که مسعودی آنها را با گروه اصلی احادیثی درآمیخته که از ‌وصیت همگانی سخن می‌گویند (ر.ک: مطالب پیش‌گفته).

1.. در مواردی که خود محمد[ صلی الله علیه و اله] مد نظر بوده، عناصر یهودی‌-‌مسیحی و نیز عناصر پارسی از قرن اول هجری به عنوان الگویی برای شخصیت نبوی وی و عمدتاً با اهداف توجیه‌گرانه به کار می‌‌رفته، تا نشان داده شود که فضائل وی در قیاس با پیامبران گذشته، از حیث الهی بودن، کمتر نیست. مثلاً ر.ک:. Sellheim, op, cit., p. ۵۳ ff. p. ۵۹ ff.

2.. متناظر با این دیدگاه، اختلافی هم در مورد ماهیت شریعت محمد[ صلی الله علیه و اله] وجود دارد. ابن عقیل می‌‌گوید افراد معتقد به یکی بودن شریعت محمد[ صلی الله علیه و اله] با شریعت پیامبران گذشته، دو دسته‌اند: گروه اول معتقد بودند که او شریعت موسی‌[ علیه السلام] را داشته، در حالی که گروه دوم (از مذهب شافعی) معتقد بودند که او به شریعت ابراهیم[ علیه السلام]،‌ جد نسبی خود، پایبند بوده است (ر.ک: ابن جوزی، الوفاء، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۰). همین تفاوت در دو حدیث متضاد و منسوب به پیامبر[ صلی الله علیه و اله]، بیان شده است. طبق یکی از این دو حدیث، پیامبر[ صلی الله علیه و اله] گفت که او «نزدیک‌ترین مردم به عیسی‌بن‌مریم‌[ علیه السلام] ( أنا أولی الناس بعیسی‌بن‌مریم) در دنیا و آخرت است» (بخاری، الصحیح، ج۴، ص۲۰۳؛ مسلم، الصحیح، ج۷، ص۴۳؛ ابو داود، ج۲، ص۵۲۲). این حدیث بر ارتباط مستقیم محمد[ صلی الله علیه و اله] با عیسی‌[ علیه السلام] به عنوان جانشین دینی بی‌واسطه او تأکید دارد. این مطلب با قرآن (سوره صف، آیه ۶) مرتبط است، آن‌جا که گفته می‌شود عیسی‌[ علیه السلام] بشارت می‌دهد که «رسولی پس از من خواهد آمد که نام او احمد است». اما حدیث مخالف، بر ارتباط مستقیم محمد[ صلی الله علیه و اله] با پدرش (یعنی جدش) ابراهیم تأکید دارد، و طبق آن پیامبر[ صلی الله علیه و اله] گفت «هر پیامبری همدمی (ولیّ) از میان پیامبران دارد. همدم من از میان آنها پدرم، و دوست (خلیل) پروردگارم (یعنی ابراهیم[ علیه السلام]) است (طبری، تفسیر، ج۳، ص۲۱۸). این حدیث مبتنی بر قرآن (سوره آل عمران، آیه ۶۷-۶۸) است، که تصریح می‌کند «ابراهیم‌[ علیه السلام] نه یهودی و نه مسیحی، بلکه حنیف بود. نزدیک‌ترین مردم به ابراهیم‌[ علیه السلام] ( أولی الناس بإبراهیم) کسانی هستند که از او و این پیامبر پیروی کنند و آنان که ایمان دارند». مطابق حدیث ما، نزدیک‌ترین پیامبر به ابراهیم[ علیه السلام]، ‌محمد[ صلی الله علیه و اله] بود. علمای مسلمان کوشیده‌اند تا این دو حدیث متناقض را با هم تطبیق دهند؛ ر.ک: ابن حجر عسقلانی، فتح الباری، ج۶، ص۳۵۳، پایین صفحه. هم‌چنین می‌توان اشاره کرد که انحراف در این نگرش به بنی إسرائیل نکته اصلی تفاسیر مختلف از این حدیث پیامبر نیز هست که: حَدِّثوا عن بنی إسرائیل و لا حرج (ر.ک: kister, op. cit., p. ۲۱۷ ff.). هم‌چنین مشروعیت تقریر احادیث مأخوذ از بنی إسرائیل نیز مورد مشاجره بود (ر.ک: همان، ص۲۳۴ و پس از آن). به اعتقاد مخالفان مطالعه میراث یهودی‌-‌مسیحی، اسلامِ محمد[ صلی الله علیه و اله]، یگانه دین حق را ارائه داد، و پیامبران قبلی بر فرض زنده بودن در زمان محمد[ صلی الله علیه و اله]، پیرو او بودند. نخستین تعابیر بیانگر این نگرش در تفسیر سوره آل عمران، آیه ۸۱ آمده است. مثلاً ر.ک: طبری، تفسیر، ج۳، ص۲۳۷، که تفسیر سُدّی (د. ۱۲۸ق) با همین مضمون کلی را نقل می‌کند (هم‌چنین ر.ک: ابن هشام، سیرة النبی، ج۱، ص۲۴۹، و ابن جوزی، الوفاء، ج۱، ص۱۳۹).