167
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

نداشتن عبداللّه بن‌افطح۱ می‌تواند گواهی باشد بر اینكه او به امامت افطح معتقد نبوده است؛ زیرا امام صادق علیه السلام از طریق افطح صاحب نوه نمی‌شده و در نتیجه افطح نمی‌توانسته امام باشد تا امامت از طریق وی استمرار پیدا کند.

در روایت دیگری از حمزة بن‌حمران اشاره شده که مدفون در خراسان فرزند امام موسی کاظم علیه السلام است.۲ با توجه به اینکه امامت از پدر به فرزند منتقل می‌شود، بر اساس این روایت، بعد از امام صادق علیه السلام موسی کاظم علیه السلام امام خواهد بود و پس از آن حضرت، امامت به آن امام مفترض الطاعه خواهد رسید که در خراسان مدفون خواهد شد.

اندیشه‌های ‌خاندان اعین در عرصه امامت

مسئله امامت از پرچالش‌ترین باورهای امامیه در عصر زندگانی آل‌اعین بود. تمایز اصلی فرقه‌های ‌مختلف شیعی، به مسئله امامت بازمی‌گشت. گروه‌های ‌مختلفی همچون جعفریه، زیدیه و بتریه که با عنوان شیعه حضور داشتند، بر اساس نگاه‌های ‌متفاوت به جایگاه ائمه اطهار علیهم السلام شکل گرفته بودند؛ چنان‌که اصلی‌ترین نقطه افتراق امامیه از سایر مذاهب اسلامی، مسئله رهبری امت اسلامی بوده است. این مسئله حائز اهمیت، در عصر باقرین علیهما السلام، در مهم‌ترین دوران خود، یعنی در حال تدوین و تبیین بود. گزاره‌ها ‌و سؤالات مختلفی در مورد ابعاد این مسئله - از

1.. اشعری، مقالات الاسلامیین، ص ۸۸.

2.. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۲۵۶.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
166

می‌دانست وی به زودی از دنیا خواهد رفت۱ و با مرگ وی شک و نزاع برچیده خواهد شد، در نتیجه امامت امام کاظم علیه السلام را به بسیاری از یارانش اعلام نکرده بود؛ از این رو، زراره دچار تردید بوده که آیا دانسته‌اش را اظهار كند یا نه.

در مورد فطحی بودن سایر اعضای خاندان اعین در منابع رجالی امامیه، عبداللّه بن‌بکیر۲ صریحاً و محمد بن‌حسن بن‌جهم بن‌بکیر۳ تلویحاً فطحی خوانده شده‌اند؛ اما در مورد سایر اعضای این خاندان که بسیار نیز بوده‌اند، چنین انتسابی وجود ندارد، بلکه شواهد روشنی وجود دارد که از امامیه بوده‌اند. برای نمونه عبید بن‌زراره پس از بازگشت از کوفه در جواب مردم کوفه، امام موسی کاظم علیه السلام راجانشین امام صادق علیه السلام معرفی می‌کند.۴ محمد بن‌عبداللّه بن‌زراره با خرسندی در گزارشی، امامی‌شدن حسن بن‌علی فضال را نقل كرده است.۵ حسن بن‌جهم بن‌بکیر از اصحاب خاص امام رضا علیه السلام شناخته شده است.۶

گزارش‌هایی در مورد حمزة بن‌حمران وجود دارد که می‌تواند با درصدی از احتمال، نشانی بر فطحی نبودن وی باشد. وی از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند كه نوه آن حضرت علیه السلام در خراسان دفن خواهد شد که هرکس با علم به امام مفترض الطاعه بودنش، او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.۷ این روایت در کنار فرزند

1.. کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۲۵۵.

2.. همان، ص۳۴۵.

3.. همان، ص۵۶۵.

4.. همان، ص۱۵۴.

5.. ابوغالب زراری، رسالة ابى‌غالب، ص ۱۱۵.

6.. حدثنا الحسین بن إبراهیم بن تاتانة و الحسین بن إبراهیم بن أحمد بن هشام المكتب و أحمد بن علی بن إبراهیم بن هاشم و محمد بن علی ماجیلویه و محمد بن موسى بن المتوكل و علی بن هبة اللّه الوراق رضی اللّه عنهم قالوا حدثنا علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه عن محمد بن أبی عمیر عن حمزة بن حمران قال قال أبو عبداللّه علیه السلام یقتل حفدتی بأرض خراسان فی مدینة یقال لها طوس من زاره إلیها عارفا بحقه أخذته بیدی یوم القیامة فأدخلته الجنة و إن كان من أهل الكبائر قال قلت جعلت فداك و ما عرفان حقه قال یعلم أنه إمام مفترض الطاعة شهید من زاره عارفا بحقه أعطاه اللّه تعالى له أجر سبعین ألف شهید ممن استشهد بین یدی رسول اللّه صلی الله علیه و الهعلى حقیقة و فی حدیث آخر قال قال الصادق علیه السلام یقتل لهذا و أومى بیده إلى موسى علیه السلام ولد بطوس و لا یزوره من شیعتنا إلا الأندر فالأندر (شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۲۵۶).

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1037
صفحه از 208
پرینت  ارسال به