«مستطیعون» تفسیر کرده است.^۱ از این دو روایت که مستقیماً از زراره نقل شد، نمی‌توان به نظریه زراره در مورد استطاعت پی برد؛ فقط دانسته می‌شود که وی استطاعت را از جنبه فقهی آن آغاز کرده و آن را به معنای صحت (سالم) می‌دانسته است. با وجود این، تنها راه برای فهم اندیشه زراره مطالعه روایاتی است که سایر اصحاب در مورد اندیشه زراره نقل کرده‌اند.

یكی از بهترین گزارش‌ها را کشی نقل كرده که در آن زیاد بن‌ابی‌حلال سخن زراره در مورد استطاعت، که زراره آن را برگرفته از امام صادق علیه السلام عنوان می‌کرده است، را به امام علیه السلام عرضه می‌کند. وی به امام علیه السلام بیان می‌کند که زراره از شما در مورد آیه (وللّه علی الناس حج البیت من استطاع إليه سبيلا) پرسیده است که اگر کسی امکانات داشته باشد و سالم باشد، ولی حج نکند آیا او مستطیع بوده است و شما آن را تأیید کرده‌اید. امام علیه السلام نحوه سؤال زراره و پاسخ خویش را انکار می‌کند و می‌فرماید: «او از من سؤال کرد آیا کسی که مقدمات سفر حجش مهیا بوده وحج انجام نداده باشد، مستطیع است و من هم پاسخ دادم حج بر او واجب است. دوباره زراره پرسید آیا او مستطیع است كه گفتم حج بر او واجب است، نگفتم مستطیع است. او اصرار کرد و گفت آیا او مستطیع است؛ من هم گفتم نه، مستطیع نیست تا به او اذن داده شود».^۲

در مورد آغاز اندیشه‌ورزی خاندان اعین در مسئله استطاعت، وجود تک روایتی که زراره در زمینه استطاعت از امام باقر علیه السلام نقل کرده است،^۱ از شروع این تکاپوی علمی در عصر آن حضرت علیه السلام نشان دارد، ولی فراوانی روایات از امام صادق علیه السلام ^۲ و مباحثات اصحاب در مورد اندیشه زراره در این زمینه^۳ گواه بر تمرکز اصلی این بحث در دوران امام صادق علیه السلام است.

نکته دیگر اینکه در بسیاری از اندیشه‌های ‌اعتقادی زراره، اثری از سایر افراد طبقه نخست خاندان اعین، به‌خصوص حمران، وجود دارد، اما در این موضوع اثری از دیگر افراد طبقه نخست این خاندان نیست؛ هرچند نسل دوم و سوم خاندان اعین در این مورد روایاتی به صورت سؤال نقل کرده‌اند که خبر از توجه‌شان به این مسئله دارد.^۴ شاید دلیل این مسئله اين باشد که موضوع استطاعت از اندیشه‌های ‌اصیل شیعی نبوده و شبهه تفویض نیز داشته است.^۵ از سوی دیگر، چون عمده بحث آن در دوران امام صادق علیه السلام مطرح شده و در این دوران برادران بزرگ‌تر زراره کهن‌سال بوده‌اند، توجهی به این مسئله نشان نداده‌اند.

حضور اندیشه استطاعت در جامعه، زراره را نیز به فکر واداشته بود. در اولین گزارش از زراره و خاندانش در این مسئله، زراره اندیشه استطاعت را در قالب یک سؤال از امام باقر علیه السلام، از اشتراط قدرت در وجوب تکلیف می‌پرسد و امام علیه السلام آن را تأیید می‌کند.^۶ دومین گزارش مربوط به سؤال زراره از امام صادق علیه السلام در مورد آیه (وَ قَدْ كانُوا یدْعَوْنَ إِلَى السجُودِ وَ هُمْ سالِمُونَ) است که امام علیه السلام «سالمون» را به