فصل چهارم: استطاعت

استطاعت از مسائل مهم اعتقادی است که اختلافات درون فرقه‌‌ای را برانگیخته است. علاوه بر متکلمان مذهب امامیه، در بین متکلمان زیدیه، معتزله و برخی دیگر از مذاهب نیز اختلاف درون فرقه‌‌ای در این باره وجود دارد.^۱

در بیان تاریخچه شکل‌گیری موضوع استطاعت، ذکر این نکته لازم است که در نخستین سال‌های قرن دوم، میان گروهی از مسلمانان اندیشه‌ای شکل گرفت كه می‌کوشید با اندیشه جبرگرایانه‌، تفسیری خاص از افعال انسان ارائه دهد. آنان معتقد بودند كه همه افعال انسان مخلوق خداوند است و به صورت مجازی به انسان منسوب می‌شود.^۲

در مقابل این نگرش، معتزلیان، با تأكید بر مسئله عدل الهی معتقد بودند که عدل خداوند اقتضا می‌کند انسان در افعالی که از او سر می‌زند، استطاعت داشته باشد. انسان مختار است و معاصی و قبایحی که از او صادر می‌شود به خدا