115
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

ایمان، در مورد ابعاد این تفاوت از امام علیه السلام پرسید؛ آیا ایمان در اعمال امروزی و این‌جهانی اثر دارد یا فقط باعث ثواب در آن دنیا می‌شود؟ ایمان و اسلام، با وجود تفاوت، چه رابطه‌ای با هم دارند؟۱

خاندان اعین در عصر امام صادق علیه السلام نیز در پی فهم صحیح و عمیق مسئله ایمان و لوازم آن بوده‌اند. شاهد این مطلب روایات فراوانی است که از طبقه نخست و طبقات بعدی خاندان اعین از امام صادق علیه السلام نقل شده است. در دورانی که تعریف ایمان مورد اختلاف ریشه‌‌ای ‌بین خوارج و مرجئه بود، حمران در روایتی جامع از امام باقر علیه السلام تعریف ایمان را بیان کرد.۲ همچنین عبدالرحیم بن‌قصیر در نامه‌‌ای ‌به عبدالملک بن‌اعین در مورد مسائل مورد مناقشه و اختلاف مردم پرسیده؛ مسئله ایمان یکی از این مسائل بوده است.۳ زراره و حمران در روایاتی از امام صادق علیه السلام از تفسیر «المرجون» و «المستضعفین» سؤال کرده‌اند.۴ عبید بن‌زراره از امام صادق علیه السلام در مورد آیه (من یكفر بالْإیمان فقد حبط عمله) سؤال کرده است.۵ وی همچنین روایتی از امام صادق علیه السلام نقل كرده که در آن از نیاز مؤمن به شفاعت

1.. همان، ص ۲۷.

2.. عدَّة من أَصحابنا عن سهل بن زیاد و محمد بن یحیى عن أَحمد بن محمد جمیعاً عن ابن محْبوب عن علی بن رئاب عن حمران بن أَعین عن أَبی جعفر علیه السلام قال سمعته یقول الإیمان ما استقر فی القلب و أَفْضى به إلى اللّه عزّو جل و صدقه العمل بالطَّاعة للّه و التسلیم لأَمره و الْإسلام ما ظهر من قول أَو فعل و هو الَّذی علیه جماعة النَّاس من الفرق كلها و به حقنت الدّماء و علیه جرت المواریث و جاز النكاح و اجتمعوا على الصلاة و الزكاة و الصوم و الحج فخرجوا بذلك من الْكفر و أضیفوا إلى الإیمان و الإسلام لا یشرك الإیمان و الإیمان یشرك الإسلام‏... (همان).

3.. شیخ صدوق، التوحید، ص۲۲۸ ۔۲۲۹.

4.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۳۸۲؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۱۱۰.

5.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۳۸۷.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
114

با توجه به روایات رسیده از امام باقر علیه السلام درباره تفاوت اسلام و ایمان و با نظر به اینکه این مبحث در زمان امام باقر علیه السلام مطرح شده است، شاید بتوان حمران را اولین راوی این موضوع دانست. در روایات اصحاب ‌این مسئله به‌گونه‌‌ای ذکر شده که گویا پیش‌تر در فضای جامعه مطرح بوده است؛ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌مثلاً راوی می‌گوید که گروهی در کوفه چنین اندیشه‌‌ای ‌دارند۱ یا صحابی دیگری به امام صادق علیه السلام عرض می‌کند که گروهی می‌گویند ایمان برتر از اسلام است.۲حمران با آگاهی از تفاوت اسلام و

1.. أبی رحمه اللّه قال حدثنا سعد بن عبداللّه عن إبراهیم بن هاشم عن ابن أبی عمیر عن جعفر بن عثمان عن أبی بصیر قال كنت عند أبی جعفر علیه السلام فقال له رجل أصلحك اللّه إن بالكوفة قوما یقولون مقالة ینسبونها إلیك قال و ما هی قال یقولون إن الإیمان غیر الإسلام فقال أبو جعفر علیه السلام نعم فقال له الرجل صفه لی قال من شهد أن لا إله إلا اللّه و أن محمدا رسول اللّه و أقر بما جاء من عند اللّه فهو مسلم قال فالإیمان قال من شهد أن لا إله إلا اللّه و أن محمدا رسول اللّه و أقر بما جاء من عند اللّه و أقام الصلاة و آتى الزكاة و صام شهر رمضان و حج البیت و لم یلق اللّه بذنب أوعد علیه النار فهو مؤمن قال أبو بصیر جعلت فداك و أینا لم یلق اللّه بذنب أوعد علیه النار فقال لیس هو حیث تذهب إنما هو من لم یلق اللّه بذنب أوعد علیه النار و لم یتب منه (شیخ صدوق، معانی ‏الأخبار، ص۳۸۱).

2.. عِدةٌ من أَصحابِنا عن أَحمد بن محَمَّد بن خَالِد عن الْحسن بن محْبوب عن أَبِی الصباح الْكِنانی قَال: قلت لِأَبی عبداللّه علیه السلام أَیهمَا أَفْضَل الْإِیمان أَو الْإسلَام فَإن من قِبَلَنَا یقولون إن الْإسْلَام أَفْضَل من الْإِیمان‏... (کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۶).

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1093
صفحه از 208
پرینت  ارسال به