نفس است و آن گاه كه عزّت نفس تأمين شد ، فرد ، به احساس خوبى از خود و زندگى دست مى يابد . بنابراين ، يكى از عوامل مهم در رضامندى از زندگى ، كار و تلاش است.

۲ . هنر تدبير

صرف تأمين امكانات ، براى خوش بختى و احساس لذّت از زندگى ، كافى نيست ، بلكه نيمى از ماجراست ؛ نيمه ديگر آن ، چگونگى استفاده انسان از روزى است . يكى از ضرورت هاى زندگى موفّق ، مهارت استفاده از روزى است . اين ، همان چيزى است كه در ادبيات دين از آن با نام «تدبير» ياد مى شود . امام على عليه السلام مى فرمايد:
سامان زندگى در تدبير است . ^۱
و در كلام ديگرى مى فرمايد :
قوام زندگى در نيكْ تقدير كردن است و ملاك آن ، نيكْ تدبير كردن. ^۲
اگر عنصر تدبير را از زندگى برگيريم ، همانند محصول ارزشمندى است كه آفت گرفته باشد . امام على عليه السلام مى فرمايد:
آفت زندگى ، بد تدبير كردن آن است . ^۳
بد تدبير كردن ، كليد فقر است. ^۴ به همين جهت ، پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله تهديد نگران كننده براى آينده امت اسلامى را «سوء تدبير» مى داند :
من براى امّتم از فقر نمى ترسم ؛ ولى از سوء تدبير ترسانم. ^۵

كه از اين نياز ، برخوردار نباشد ، نمى تواند احساس شادكامى و رضايتى از زندگى داشته باشد .
لذا در فرهنگ دينى ، از كار كردن ، به عنوان «حركت به سمت عزّت» ياد شده كه نشانگر نقش كار در عزّت نفس افراد است . كسى به نام معلى بن خنيس مى گويد : روزى امام صادق عليه السلام مرا ديدند كه دير هنگام به بازار مى رفتم . از اين رو به من فرمود :
صبح زود به سوى عزّت خودت حركت كن. ^۱
هشام بن احمر نيز مى گويد : امام كاظم عليه السلام همواره به مصادف مى فرمود :
صبح زود به سوى عزّت خودت ـ يعنى بازار ـ حركت كن. ^۲
روزى امام صادق عليه السلام در جمع برخى از ياران خود بودند و احوال كسى را پرسيدند و گفتند : «چرا فلانى به حج نمى رود؟». جواب دادند كه او تجارت را رها كرده و دارايى او كم شده است . حضرت كه تكيه زده بودند ، با شنيدن اين حرف ، راست نشستند و خطاب به حاضران فرمودند :
تجارت را رها نكنيد كه خوار مى شويد ؛ تجارت كنيد تا خدا به شما بركت دهد. ^۳
كار و تجارت ، سبب بى نيازى مى گردد و بدين سان ، عزّت فرد تأمين مى گردد . امام على عليه السلام مى فرمايد :
به تجارت بپردازيد كه مايه بى نيازى شما از چيزهايى است كه در دست مردم است. ^۴
كار و تلاش براى تأمين روزى ، يكى از عوامل مهم در تأمين عزّت