فصل هفتم : سخت نگيريد

بخش بسيارى از سخت شدن زندگى ، مربوط به «سخت گيرى» ماست ، نه وجود مشكلات . گاهى وقت ها آن قدر زندگى را سخت مى گيريم كه غير قابل تحمّل جلوه مى كند و حال آن كه واقعيت ، چيز ديگرى است . زندگى ، آن قدر هم كه مى پنداريم ، سخت و دشوار نيست . هميشه واقعيت ، تحمّل پذير است؛ اغراق كردن ما است كه شدت درجه دشوارى را بالا مى برد . بنابراين ، يكى از كليدهاى رضايت از زندگى ، «راحت گرفتن زندگى» است . راحتى زندگى را بايد در خودمان جستجو كنيم . همواره ، راحتى زندگى به عوامل بيرونى نيست ؛ اين يك اصل است . زندگى را راحت بگيريد تا راحتْ زندگى كنيد . امام كاظم عليه السلام در اين باره مى فرمايد :
دنيا را ناچيز بشمريد و آن را راحت بگيريد ؛ چرا كه به يقين ، هيچ مردمى ، آن را راحت نگرفتند ، مگر آن كه خداوند ، زندگى را بر آنان گوارا نمود . ^۱
در اين حديث ، نخست به دو نكته اساسى اشاره شده : يكى «ناچيز شمردن» دنيا و ديگرى «راحت گرفتن» آن . اهميت دادن بيش از اندازه به دنيا ، مقدمه سخت گرفتن آن است . اگر دنيا را متاع بزرگ و حظّ عظيم بدانيم ، كمى ها و كاستى هاى آن، دردآور و غير قابل تحمّل خواهد شد ؛ اما اگر دنيا را همان گونه كه هست ، ناچيز و پست بدانيم ، از كاستى هاى آن ، نالان و رنجور نمى شويم . متون فراوانى كه به تبيين ناچيز بودن دنيا

بهتر ، تو را شايسته زيادت پروردگارت مى كند ^۱ .

۴ . افزايش آستانه بردبارى

وقتى انسان ، زندگى هاى پايين تر را ببيند ، از يك سو به آنچه دارد آگاهى مى يابد و به سپاس و ستايش خدا مى پردازد و از سوى ديگر ، متوجّه مى شود زندگى او آن قدر هم سخت و غير قابل تحمّل نيست . بدين ترتيب ، ناراحتى او كاهش مى يابد ، تنيدگى و فشار روانى او به حداقل مى رسد و توان تحمّل و بردبارى او افزايش مى يابد .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله درباره اين حقيقت مى فرمايد:
كسى كه ... در دنياى خود به پايين تر از خود نگاه كند و خدا را به خاطر برترى هايى كه به او داده ، ستايش كند ، خداوند ، او را سپاسگزار و بردبار مى نويسد . ^۲
توان تحمّل نداشتن ، هميشه به دليل بزرگى سختى نيست ؛ بلكه به دليل بزرگ شمارى آن است . مقايسه صعودى ، در اندازه سختى زندگى ، اغراق كرده ، آن را بيش از اندازه واقعى اش نشان مى دهد ؛ اما مقايسه نزولى ، آن را تعديل كرده ، به اندازه خودش و يا حتّى كوچك تر از آنچه هست ، كاهش مى دهد . اين كار، موازنه را به نفع صبر و بردبارى تغيير مى دهد و بدين وسيله ، امكان تحمّل را افزايش مى دهد .