اگر سپاسگزار باشيد ، حتما بر شما مى افزاييم و اگر ناسپاسى كنيد ، حقيقتا عذاب من شديد است» .
پس بايد سپاسگزار بود و سپاسگزارى ، متوقف بر مقايسه نزولى است . بنابراين ، براى افزايش بهره مندى بايد از مقايسه نزولى استفاده كرد . بر همين اساس ، امام على عليه السلام مى فرمايد :
و به كسى كه پايين دست توست نگاه كن ، تا سپاسگزار نعمت هاى خدا باشى و شايسته افزايش او گردى و ساكن جود او شوى . ^۱

۳ . قناعت كردن

قناعت يعنى راضى بودن به آن چه هست . كسى مى تواند قانع باشد كه با آنچه موجود است راضى باشد و هنگامى انسان از چيزى راضى مى شود كه آن را «كافى» بداند . مقايسه صعودى است. مقايسه صعودى ، احساس ناكافى بودن را به همراه مى آورد ؛ چون موجب ناچيز شمارى داشته ها مى گردد. اما مقايسه نزولى ، منجر به احساس كافى بودن مى شود ؛ چون داشته هاى زندگى را نمايان مى سازد. نمى گوييم مقايسه نزولى موجب مى شود كه انسان تصوّر كند بالاترين روزى ها را دارد ؛ بلكه مقايسه نزولى ، اين احساس را به وجود مى آورد كه با همين مقدار هم مى توان زندگى كرد؛ چون ديگرانى را ديده كه در وضع سخت ترى زندگى مى كنند.
و بدين سان ، قناعت شكل مى گيرد . قناعت يعنى بسنده كردن به آنچه هست و راه رسيدن به آن ، مقايسه نزولى است . امام صادق عليه السلام به حمران فرمود :
اى حُمران! نگاه كن به كسى كه در زندگى، از تو پايين تر است ، و به كسى كه در زندگى، از تو بالاتر است ، ننگر . كه اين كار [مقايسه نزولى] تو را نسبت به آنچه برايت تقسيم شده ، قانع تر مى سازد و

نيست ؛ هنر ، آن است كه انسان حتّى با كوچك ترين امكانات ، از روحيه اى قوى و بانشاط برخوردار باشد.

پيامدهاى مقايسه نزولى

۱ . سپاس گزارى

سپاس گزارى ، متوقّف بر نعمت شناسى است و مقايسه نزولى ، چون نعمت ها را آشكار مى سازد ، موجب سپاس گزارى مى گردد . به همين جهت ، امام على عليه السلام مى فرمايد:
به كسانى كه بر آنها برترى داده شده اى ، بسيار نگاه كن كه اين ، از دروازه هاى شكر است . ^۱
مقايسه نزولى را به كار ببنديد تا آنچه را داريد ، بيابيد و از آن ، خرسند گرديد و شكر آن را به جاى آوريد . گاهى نعمت هاى فراوانى در درون زندگى ما و در كنار ما هستند ، ولى ما احساس بدبختى مى كنيم ؛ چون از وجود آنها خبر نداريم . بياييد اين نعمت هاى ناپيدا را بيابيم.

۲ . افزونى نعمت

انسان ، خواستار افزايش بهره مندى است و تمايل دارد كه زندگى خود را توسعه دهد . در اين راه ، يكى از اولين كارهايى كه صورت مى گيرد ، نارضايتى از وضع موجود و ناسپاسى نسبت به آن است . اين در حالى است كه كتاب «قانون زندگى» ، راه افزايش نعمت را سپاس گزارى از نعمت هاى موجود مى داند .
خداوند متعال در قرآن كريم مى فرمايد :
«لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِى لَشَدِيدٌ . ^۲