در بُعد مالى باشد و هم در بعد زيبايى. در هر صورت ، براى كاستن از اثرات منفى آن، مى توان از مقايسه نزولى استفاده كرد.

كاركرد روانى مقايسه نزولى

مقايسه نزولى ، توهّم زا نيست ؛ بلكه نقاط مثبت و اميدواركننده زندگى را كه زير سايه سياه مقايسه صعودى از ديده ها پنهان شده است ، آشكار مى كند . مقايسه نزولى ، از آن دست آموزه هايى نيست كه مى گويد: «به خود تلقين كن كه وضع خوبى دارى و از بهترين زندگى ها برخوردارى و در بهترين مكان ها ساكن هستى و بهترين شغل و همسر را دارى و ...» . اينها توهّم خوشى است . آموزه دين ، نه مقايسه صعودى نااميد كننده را مى پذيرد و نه تلقين هاى توهّم زا را . آموزه دين ، مبتنى بر درك واقعيت ها و شناخت نقاط مثبت موجود است ، نه توهّم وجود آنها . پرورش يافته دين ، نه با نااميدى زندگى مى كند و نه با تخيّل و توهم ؛ بلكه با واقعيت ها زندگى مى كند و به آنچه دارد مى انديشد .
هنر مقايسه نزولى ، اين است كه نقاط مثبت و اميدواركننده زندگى را آشكار مى سازد و در برابر ديد فرد قرار مى دهد . اين ، كاركرد روانى مقايسه نزولى است . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در اين باره مى فرمايد:
به كسى كه پايين تر از شماست ، بنگريد و به آن كه بالاتر از شماست، نگاه نكنيد ؛ كه اين كار ، براى آن كه نعمت هاى خدا را ناچيز نشمريد ، بهتر است . ^۱
انسان متعادل ، با كمال شهامت مى پذيرد كه ممكن است ديگران چيزهايى داشته باشند كه او ندارد ؛ ولى در عين حال ، او چيزهاى بسيارى نيز دارد كه ديگران ندارند و انسان مى تواند به آنها دل خوش كند و اميدوارانه زندگى كند . ناديده گرفتن داشته ها و ناچيز شمردن آنها هنر

هرگاه يكى از شما به كسى نگاه كرد كه در مال و جمال از او برتر است ، به آنچه پايين تر از اوست نگاه كند . ^۱
نكته جالبى كه در اين حديث وجود دارد ، اين است كه هميشه مقايسه كردن در مال و ثروت نيست ؛ گاهى ممكن است كه انسان در جمال و زيبايى ، دست به مقايسه بزند. اين مسئله ، در ميان جوانان و بويژه در ميان دختران ، بيشتر مشاهده مى شود. مقايسه كردن خود با كسانى كه زيباترند، موجب غمگينى و رنجورى مى شود. اين نيز يك مقايسه صعودى است. در چنين مواردى با استفاده از مقايسه نزولى مى توان اين احساس ناخوشايند را از خود دور ساخت.
همچنين ممكن است مقايسه صعودى در جمال، در يك زندگى خانوادگى شكل گيرد و كسى همسر خود را با همسر زيباترى (چه مرد باشد و چه زن) مقايسه كند. اين مقايسه (كه مى تواند در اثر ديدن خودِ فرد يا تصوير او شكل گيرد)، داورى مقايسه كننده را تحت تأثير قرار داده ، ادراك او را تغيير مى دهد. تحقيقات ، نشان داده اند كه اگر كسى قبل از داورى و ارزيابى درباره كسى، فرد يا افراد جذاب تر و زيباترى را ديده باشد، فرد مورد نظر ، با جذّابيت و زيبايى كمترى در نظر او ارزيابى مى شود. ^۲
همچنين تحقيق ديگرى ثابت كرده است كه مردان ، هنگامى كه عكس هاى زنان بسيار زيبا را مى بينند، همسران مورد علاقه خود را با جذابيت كمترى ارزيابى مى كنند. ^۳ بنابراين، مقايسه صعودى، هم مى تواند