از امام صادق عليه السلام نقل شده كه لقمان به فرزند خود گفت :
به آنچه خدا قسمت تو كرده ، قانع باش ، تا زندگى ات باصفا شود . ۱
كسى كه از تقدير الهى راضى باشد به غنا و بى نيازى واقعى دست مى يابد؛ ۲ و لذا كمترين برخوردارى از دنيا او را كافى است ، و اگر كسى به آنچه او را بس است راضى نباشد ، هيچ چيز در دنيا براى او كافى نيست. ۳ هيچ ثروتى به اندازه راضى بودن از روزى ، احساس فقر و نيازمندى انسان را از ميان نمى برد. ۴
شخص قانع ، هرگز نسبت به آنچه ندارد ، محزون نمى شود . ۵ لذا به سوى راحتى و آسايش ، شتاب كرده ۶ ، آن را به چنگ آورده است . ۷
قناعت و تلاش
البته قناعت به معناى تنبلى و بى كارى نيست . قناعت و تلاش ، دو مقوله جدا از يكديگرند . لذا يكى از آنها ديگرى را نفى نمى كند . «تلاش و تنبلى» در يك طبقه قرار مى گيرند و «قناعت و حرص» نيز در يك طبقه . انسان در مقام عمل ، يا تلاشگر است يا تنبل و در مقام احساس و روحيه ، يا قانع است يا حريص . در اين كه انسان بايد تلاش كند ، شكّى نيست ؛ اما سخن، اين است كه همراه با حرص باشد يا قناعت؟ امام على عليه السلام مى فرمايد:
روزى را طلب كنيد ؛ زيرا روزى ،براى كسى كه آن را طلب كند ، تضمين شده است . ۸
1.قصص الأنبياء ، ص۱۹۵ ، ح۲۴۴ .
2.غرر الحكم ، ح۹۲۱۸؛ ر. ك: عيون الحكم والمواعظ، ص۷۵ .
3.الكافى ، ج۲ ، ص۱۴۰ ، ح۱۱ ؛ كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج۴ ، ص۴۱۸ ، ح۵۹۱۰ ؛ تحف العقول، ص۲۰۷ .
4.كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج۴ ، ص۳۸۵ ، ح۵۸۳۴ ؛ نهج البلاغة ، حكمت ۳۷۱ .
5.نهج البلاغة ، حكمت ۳۴۹ .
6.غرر الحكم ، ح۹۲۳۳ ؛ عيون الحكم والمواعظ، ص۴۵۸ .
7.الكافى ، ج۸ ، ص۱۹ ، ح۴ .
8.الإرشاد ، مفيد ، ج۱ ، ص۳۰۳ ؛ بحار الأنوار، ج۷۷، ص۴۲۳، ح۴۰ .
