كه پايانى ندارد ، آرزويى كه محقّق نمى شود و اميدى كه به دست نمى آيد . ^۱
دلبسته دنيا ، اميدها و آرزوهاى فراوانى خواهد داشت . در انديشه به دست آوردن اين آرزوها بودن ، خود ، اندوه آور است و چنين فردى ، آن گاه كه به خواسته هايش نرسد نيز اندوهى صد چندان خواهد داشت . دنيا را مى خواهيم تا بارى از دوش ما بردارد و زندگى را راحت تر سازد ؛ اما اندوه و غم را مى افزايد . «از قضا سركَنگبين ، صفرا فزود» . به همين جهت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در اين باره مى فرمايد:
رغبت به دنيا ، اندوه و حزن را مى افزايد . ^۲
در پاره اى روايات ، پيامدهاى دلبستگى بازتر و مشخص تر بيان شده است . در توضيح اين روايات بايد گفت دل بستگى به هر چيزى ، «فراق» و «فقدان» آن را غير قابل تحمّل مى سازد . چون دنيا ناپايداراست ، زمانى ، آنچه را مى خواهيم نداريم (فراق) و زمانى ، آنچه را دوست داريم از دست مى دهيم (فقدان) و در هر حال ، رنجور و نالان هستيم . در حديثى از امام كاظم عليه السلام آمده كه حضرت عيسى عليه السلام تأثير دل بستگى به دنيا را در موقعيّت فقدان ، اين گونه براى حواريون خود بيان مى كند:
همانا بى تاب ترين شما هنگام بلا ، دلبسته ترين شما به دنياست و همانا بردبارترين شما بر بلا ، بى رغبت ترين شما به دنياست . ^۳
گذشته از بى تابى هنگام فقدان ، افسوس خوردن پس از فقدان نيز از پيامدهاى دل بستگى به دنياست . امام صادق عليه السلام در اين باره مى فرمايد:
كسى كه دل در محبت دنيا تنيده باشد ، به خاطر حسرتِ هنگام فراق در سخت ترين وضعيت قرار مى گيرد . ^۴

ديگرى ندارد .
در اين ميان ، راه چاره اين است كه محوريت لذّت جويى از بين برود. انسان براى اين كه لذّت ببرد، بايد لذّت طلب نباشد! براى تعديل لذّت جويى ، راه هايى وجود دارد كه در ادامه به آن مى پردازيم :

الف ـ بى رغبتى به دنيا

دلبستگى به دنيا و پيامد آن

پيش از اين گفتيم كه «ناپايدارى دنيا» ^۱ و «اجتناب ناپذيرى سختى ها» ^۲ از واقعيّت هاى دنيايى هستند كه ما در آن زندگى مى كنيم ؛ اما انسان ، دنيا را مكان لذّت طلبى و كامجويى مى خواهد و اين جاست كه بار ديگر ، ناهماهنگى ميان واقعيّت دنيا و خواسته انسان پديد مى آيد. آيا تاكنون به اين نكته فكر كرده ايد كه اين ناهماهنگى چه تأثيرى بر زندگى ما خواهد داشت؟ لذّت و دلبستگى به دنياى ناپايدار ، موجب اضطراب ، اندوه و حسرت مى گردد . اضطراب يعنى «نگرانى فردا» ، اندوه يعنى «غم امروز» و حسرت يعنى «افسوس ديروز» . اگر انسان ، لذّت طلب شود ، نسبت به آينده ، نگران است و نسبت به مصيبت وارد شده ، غمگين مى گردد و نسبت به ديروز خود ، در آه و افسوس خواهد بود . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد:
من سه چيز را براى كسى كه دلبسته دنياست ، تضمين مى كنم : فقرى كه بى نيازى ندارد ، و گرفتارى اى كه آسودگى ندارد و اندوهى كه پايان ندارد . ^۳
در همين زمينه ، امام صادق عليه السلام نيز مى فرمايد:
هر كس دلبسته دنيا باشد ، دل او به سه چيز مبتلا مى شود : اندوهى